Azerbaycan, bölgesel barış ve güvenliğin gelişmesiyle giderek yenilenen dünya düzeninde temel bir politika izlemektedir. Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in Çin ziyareti, bu doktrinin karşılıklı yararları temelinde Çin ile işbirliği stratejisinin geleceğine dayanmaktadır.
Ziyaretin siyasi ve güvenlik boyutları Azerbaycan-Çin ilişkilerinin hedef ve misyonlarıyla örtüşmektedir. Dolayısıyla Sayın İlham Aliyev’in Çin ziyareti ve Çin Devlet Başkanı Şi Cinping ile görüşmesi, ekonomi ve ticaret, ulaştırma lojistiği ve koridorlar üzerinden oluşturulan ortak stratejilerin ifadesi de dahil olmak üzere çok geniş bir perspektiften değerlendirilmelidir.
Elbette Azerbaycan, Çin’in son yirmi yılda dünyanın en büyük ekonomisi haline gelmesini ve dünya standartlarında bir orduya sahip alternatif bir güç olarak ortaya çıkmasını yakından analiz ediyor. Ayrıca Çin’in Ukrayna savaşından bu yana jeopolitik çatışma bölgelerini çözme yönündeki çabaları da dikkate alınıyor.
Çin’in çabaları, özellikle kendi ideallerini uluslararası normlar olarak dayatmaya çalışan kurumlarla olmak üzere diğer ülkelerle anlaşmazlıkları giderek derinleştiriyor.
Yani Çin, nihai olarak uluslararası sistemde ve küresel yönetim kurumlarında merkezi bir kontrol konumu elde etmek için kapsamlı bir mücadele içindedir.
Azerbaycan da Çin için büyük önem taşıyor. Özellikle Çin, Azerbaycan’ın Güney Kafkasya’da yarattığı gerçeklikleri, çok yönlü bir stratejiyi uygulama kabiliyetini, kendi hedef ve normlarıyla uyumlu hale getirecek standartlar geliştirmekle ilgileniyor gibi görünüyor.
Bu hazırlıklar, Çin’in Zangezur koridorunu Orta Koridor’un önemli bir bileşeni olarak gördüğünü ortaya koyuyor. Pekin’in Zangezur koridoru projesine ilişkin faaliyet düzeyi, Ermenistan’ın sarsılmaz savunucuları olarak hareket eden aktörlere önemli bir alternatif teşkil ediyor. Bu, Azerbaycan ve Çin’in “Zangezur Modeli” temelinde gelecek vaat eden bir işbirliği stratejisi için yol haritası geliştirebilecekleri anlamına geliyor.
Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in Çin ziyareti, ABD ile Çin arasında tırmanan gümrük savaşları ve Pekin’in Tayvan üzerindeki egemenliğini iddia etme yönündeki propaganda kampanyası bağlamında da yorumlanabilir.
Çin’in Tayvan’a olası askeri müdahalesi sonucunda Azerbaycan’ın, Pekin’in güvenlik mimarisini nasıl çeşitlendireceğine dair stratejik öngörüleri olabilir.
Tayvan konusunda bir diğer nokta da ABD’nin tutumunda göreceli bir değişime gitme ihtimaline işaret ediyor olabilir. Yani Washington, Çin’e karşı ilan ettiği ticaret savaşına rağmen, Pekin’in askeri müdahale yoluyla Tayvan üzerinde egemenlik kurma iddialarından taviz verebilir. Böyle bir durumda küresel tepkiler daha da artacak ve küresel sistemde yeni düzenleyici yöntemler ortaya çıkacaktır. Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, derin stratejik zekâya sahip bir lider olarak tüm bunları analiz ediyor ve muhtemelen mevcut düzenleyici formatların Çin girişimleriyle değiştirilmesine önem veriyor.
Agşin Kerimov
