Türkmensahra-İran’da bulunan Yolma Salyan Köyü Türkmenleri ile Vahdatabad ve Ettehad köylerinde yeleleşen göçmen Zabuliler arasında çıkan çatışmalarda çok sayıda Türkmen genci yaralandı.
30 Nisan Perşembe gecesi meydana gelen çatışma, Zabuli göçmen köyünden motosikletle geçen bir Türkmen gencin taciz edilmesiyle başlıyor. Zabuliler onu topluca tekme tokat dövüyorlar. Yaralı genç adam köyü Yalma Salyan’a döndüğünde olayı anne ve babasına bildiriyor. Ailesi olayın nedenini öğrenmek için Zabuli Vahdat köyüne gider. Ama bu sefer Zabuliler anne ve babasını da rehin alıyorlar.
Olay, çevredeki Türkmenlere duyulur, milli duygularını incitir ve otuz kadar namuslu genç Türkmen, rehine alınan anne ve babayı kurtarmak için elleri boş silahsız durumda Zabuli köyüne gidiyor. Ancak Türkmenlerin geleceğini öngören Zabuliler pompalı tüfeklerle onları hedef alıyor. Sonuçta yirmi beş genç ağır yaralanıyor. Maalesef Taçmuhammet Garabaş adlı bir Türkmen genci şehit oluyor. Çatışmaya askeri ve güvenlik güçleri müdahale ediyor. Ama silahlı Zabulileri tutuklamak yerine yaralı gençleri tutuklıyorlar. Böylece bu hükümet Zabuli göçmenlerini nasıl desteklediğini bir kez daha gösteriyor …
Zabulilerin Türkmensahra’ya göçü, ilk olarak Rıza Şah Pehlevi döneminde başladı. Başlangıçta tarım işçisi olarak Türkmensahra’da yerleşen göçmenler zamanla İran hükümetinin desteğiyle Türkmensahra topraklarının bir kısmının sahibi oldular.
Mezhepçiliğe ve Fars şovenizmine dayanan İslam Cumhuriyeti rejiminde, Zabulilerin destekleri iki katına çıkarıldı, önceki rejimin yurtdışına kaçan yüksek dereceli subaylarının Türkmenlerden gasp ettiği kaliteli topraklarının birçoğu Zabuliler’e verildi. O yerler Voşmgir gibi barajların sularından kolaylıkla yararlanırken, çevredeki Türkmenlerin arazileri susuz kaldı. İslam Cumhuriyeti planlı bir şekilde, Türkmensahra’nın demografisini değiştirmek amacıyla göçmenlere özel ekonomik ve sosyal imkanlar sağlayarak, her ay Sistan ilinden binlerce insanı Türkmensahra’ya göçürdü. Bugün bölgedeki birçok Türkmen şehri, güvenlik ve siyasi kurumlarda önemli ve belirleyici bir konum kazanan Zabuli göçmenden dolmuş durumdadır.
İslam Devrimi’nden sonra Sistan bölgesinden gelen Zabuli halkı, hükümetin desteğiyle Türkmen Sahra’da onlarca köy ve mahalle kurdu: Zabul Abad, İttihad, Vahdat Abad vb. Zabuliler devletin maddi desteğiyle Türkmensahra’daki yoksul, fakir insanların yerlerini satın alıyor ve her geçen gün yerleşim alanlarını artırıyorlar. Bu durum Türkmenler için büyük bir endişe kaynağıdır. Sorun bununla da sınırlanmıyor. Zabuliler, Türkmen namusuna bile göz dikmeye başlıyorlar. Devlet kurumlarına güvenerek Türkmenleri tehdit ve taciz ediyorlar, şehre ulaşmak için köylerinden geçmek zorunda kalan Türkmenlere rahatsızlık yaratıyorlar.
Türkmen Sahra’daki boğucu siyasi durum nedeniyle tacizlere yanıt veremeyen Türkmenler, yıllardır dişlerini sıkmış durumdadırlar. Ancak bu durum devam ettikçe Türkmenlerin sabrının bir gün dolacağı belliydi. Yolmasalyan’da yaşananlar, gelecekte bölgeyi sarsacak ve birçok insanı yakacak büyük bir volkanik patlamanın sadece küçük bir işaretidir. Bunlar aslında geçmiş yıllarda bölge halkının yüreğine kazınan ve her fırsatta ve bahanede kendini gösteren köklü komplekslerin izdüşümleridir.
Hükümet geçen kırk yılda Fars şovenizmi hem de mezhepçiliği iç arenada yaymaya çalışmış ve bu nedenle Hanefi mezhepli Türkmenler gibi azınlıkların kökenini ortadan kaldırmak için her türlü çabayı göstermiştir. Bunun üzerine Türk düşmanlığını da eklersek vehim bir tablo ortaya çıkmaktadır.
Şu anda Türkmensahra hüzün ve yas içindedir. Güvenlik güçleri Yolmasalyan ve çevresini sıkı yönetime almış durumda ve diğer bölgelerden yasa katılmak isteyen Türkmenlere geçmeye izin vermemektedir. Zabuli köyü Vahdat Abad, öfkeli Türkmenlerin saldırı olasılığı korkusundan sekeneden boşaltılmıştır. İran’da iki milyon civarı nüfusu olan ve Türkmenistan Cumhuriyetinin güney sınırı ötesinde yer alan ancak Türkmenistan devletinden hiçbir ilgi görmeyen Türkmensahra Türkmenleri, kendilerini çok yalnız hissetmektedir. Türk dünyasının Türkmensahra’ya ilgi göstermesini ve sahradaki acı durumun dünyaya yansıtılmasını temenni ederler.
(Lütfen bu yazıyı dağıtalım)
Doç. Dr. Abdurrahman DEVECİ
(Türkmensahra Türkmeni, Trakya Üniversitesi Öğretim Üyesi)