ABD Başkanı Joe Biden yönetimi, İran nükleer anlaşmasını canlandırmak için görüşmelere katılmak üzere İran’a bir zeytin dalı uzatmaya çalışsa da, Tahran’daki liderler bu konunun kolay olmayacağını açıkladılar.
Bloomberg haber ajansına göre ABD’nin geçtiğimiz Perşembe günü eski ABD Başkanı Donald Trump’ın üç yıl önce çekildiği nükleer anlaşmadaki diğer katılımcılarla birlikte Tahran’la görüşmeye hazır olduğunu açıklamasının ardından İran Ortak Kapsamlı Eylem Planı olarak bilinen anlaşmanın hızlı bir şekilde yeniden başlatılmayacağını açıkça bildirdi.
DPA’nın haberine göre İran Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif, ABD’nin nükleer anlaşmayı yeniden canlandırmak için görüşmeye istekli olduğunu belirtmesinin ardından eski Başkan Donald Trump tarafından uygulanan tüm yaptırımların koşulsuz kaldırılması çağrısını yineledi.
Fransa’nın eski Washington Büyükelçisi Gerard Araud, 2015 anlaşması öncesinde İran’a uygulanan yaptırımların müzakeresine yardımcı olduğunu ifade etti. Herhangi bir müzakereden önce bir kibir aşamasının söz konusu olduğuna dikkat çeken Araud, İran tarafında bugün gözlenenin bu olduğunu söyledi. İki tarafın, vatandaşlarının itibarını kurtarmalarına olanak sağlayacak bir geri dönüş yolu aradığına işaret etti.
Bloomberg’in haberine göre bu, bir şeye hazırlık olsun ya da olmasın, iki ülke arasındaki katılım ve yönetim, nükleer anlaşmayı yeniden canlandırma sürecinin ne kadar zor olacağını keskin bir şekilde hatırlatıyor. Başkan Joe Biden’ın İran’ı anlaşmaya hızla geri dönmeye, ABD’nin anlaşmaya tekrar katılmasına ve ardından daha sağlam bir anlaşma müzakeresine izin vermeye ikna edebileceğine dair herhangi bir saplantı çok uzak görünüyor.
Haberde muhafazakarların bu yaz yapılacak genel seçimlerde zafer elde etme ihtimalinin ışığında İran’ın taviz verme konusunda çok az teşviki olduğu yineleniyor. Cumhuriyetçilerin ve Kongre’deki bazı Demokratların muhalefeti, Biden’ın, Trump dönemi İran’a ‘azami baskı’ uygulama stratejisini tersine çevirmeye çalışsa bile zayıf görünemeyeceği anlamına geliyor.
Ayrıca anlaşmaya taraf olan Avrupalı tarafların, Biden yönetiminin İran’la diplomasi alanına dönme ve ABD ile ‘güvenilir ve derin’ diyaloğunu yeniden canlandırma hamlesini memnuniyetle karşıladıkları belirtildi. Bu taraflar, İran’ı, nükleer teftişleri durdurmak için tehditlere devam etmemeye ve diplomatik çabaları baltalama riskini almamaya çağırdı.
Üst düzey Avrupalı diplomat, şimdi ilerleme için gerçekçi bir fırsat olduğuna dikkat çekti. Ancak büyük ölçüde İran’ın atmaya hazır olduğu adımlara bağlı olacağı konusunda uyardı. Tahran’ın anlaşmaya uymak için geri dönmek istediğine dair güçlü bir işaret olmadığını vurguladı.
Avrupalı diplomata göre bir sonraki adım, Avrupa Birliği’nin, bu toplantının İran ve ABD’yi anlaşmayı yeniden canlandırmak için koordine edilebilecek bireysel adımlar atmaya motive etmesi umuduyla, Washington’ın katılmayı kabul ettiği toplantıyı düzenlemek.
Zarif, Twitter hesabından yaptığı açıklamada, “ABD, koşulsuz ve etkili olacak şekilde Trump tarafından uygulanan tüm yaptırımları kaldırmalıdır. Ondan sonra biz de aldığımız iyileştirici önlemleri geri çekeceğiz” ifadelerini kullanarak, ABD’ye Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin (BMGK) 2231 sayılı kararına uyması çağrısında bulundu.
ABD’nin görüşme teklifinin amacı, Trump’ın 2018’de anlaşmadan çekilmesinden bu yana nükleer anlaşma kapsamındaki yükümlülüklerini kademeli olarak terk eden İran’la diplomatik bir çizgiyi yeniden tesis etmekti.
Beyaz Saray Sözcüsü Jen Psaki, ABD’nin İran ile varılan nükleer anlaşmanın geleceği hakkında iş birliği yapmak ve koordinasyon sağlamak için müttefikleriyle yakın bir şekilde çalıştığını bildirdi.
Amerikan taleplerine boyun eğmemekte kararlı
Politika her iki tarafta da büyük görünüyor. İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, bu yıl görevden ayrılmadan önce anlaşmayı ve mirasını kurtarmak istiyor, ancak Amerikan taleplerine boyun eğmemekte kararlı.
İran’ın en etkili devlet kurumlarının çoğunu kontrol eden ve Haziran ayındaki cumhurbaşkanlığı seçimlerine hakim olma ihtimali yüksek olan sert rakipleri, ABD ile herhangi bir ilişkiye karşı çıkıyor ve Rusya ile daha yakın bağlar istiyor.
Geçen ay ABD Dışişleri Bakanı Anthony Blinken, İran’ın anlaşmaya uymaya geri dönmesi durumunda, ABD’nin karmaşık konular olarak tanımladığı konuyu ele almak için ‘daha uzun vadeli ve daha güçlü’ bir anlaşmaya varmaya çalışacağını söyledi.
Bloomberg’in haberinde iki tarafın her şeyden önce bir toplantı yapmayı kabul edeceği belirtildi. İran, ‘Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’nın herhangi bir sürpriz teftiş gerçekleştirmesine izin vermeyeceğini söylediği için önümüzdeki hafta uzlaşmaya varmak için yenilenen çabanın ilk testi geliyor. Bu yapılırsa, uluslararası toplum İran’ın nükleer hedeflerini doğru bir şekilde izleyemeyecek.
şarkulavsat
