“Yahudi asıllı Iosif Kobzon öldü Aleksandr Zaharçenko öldürüldü!” yazım yayına girdikten sonra İstanbul’dan Avrasya Bir Vakfı Mütevelli Heyet Üyesi Mehmet Seyyit Türker aradı. “- Ömür kardeşim; en az Iosif Kobzon kadar önemli bir başka isimde Sergey Viktorovich Chemezov. Putin’in çok yakın dostu önemli bir istihbaratçı. Ondanda söz et” dedi. Ankara Moskova ilişkilerini incelediğimde Chemezov’ın gerçekten önemli bir aktör olduğunu gördüm. Türklerin Ruslarla tarihsel süreç içinde ilişkileri birkaç boyutlu. Birinci boyut (Osmanlı/Türkiye Cumhuriyeti) Anadolu merkezli. Çarlık Rusya’sı ve Sovyetler Birliği coğrafyasında yaşayan Türklerin ilişkileri ikinci boyut. Birinci boyutta Osmanlı Rus savaşları ve Bolşevik Devrimi sonrası Ankara Moskova dayanışması süreçleri var. Cumhuriyet döneminde Rusya ilişkilerde med cezir yaşansa da hiçbir zaman için savaş girdabına girilmedi. İkinci Dünya Savaşı sonrası Türkiye’yi Stalin ile korkutup batı blokuna dahil ettiler. Soğuk savaş döneminde sözde özgür dünya kampında yer alan Türkiye üzerinden Sovyetlere gönderilen batılı casusular sınırı geçer geçmez kurşuna dizildi. Sanki Ankara ile Moskova arasında gizli bir istihbarat anlaşması vardı. Amerikancı İngilizci mandacıların Morrison Süleyman lakabını taktıkları Süleyman Demirel; Türkiye’nin kalkınması için başlattığı sanayi hamlelerini Komünist Sovyet Rusya’nın teknolojisi ile gerçekleştirmişti. Konya Seydişehir Alüminyum Tesisleri(1967-1974), İskenderun Demir ve Çelik (1970), İzmir Aliağa Rafinerisi (1968-1972) vs. Nitekim şimdi de Ruslarla birlikte Akkuyu Nükleer Santralını inşa ediyoruz.
Avrupa’dan Suriye’ye gönderilen sözde Sünni terörist grupların sıkışıp kaldıkları İdlib’te, Türkiye’nin Rusya ile başı dertte gibi görünse de belki iki ülke arasında anlaşmalarla örülen dostluk bağı NATO müttefikliğinden daha sağlam. Türkiye Rus uçağının düşürüldüğü süreçte NATO’nun güvenirliğini test etti. Sonuç domuzdan post NATO’dan dost olmaz! Rusya’dan S400 hava savunma sistemlerinin alınması Kuzey Atlantik Savunma paktını nedense çok rahatsız etti. Eğer Ruslar Suriye’de olmasaydı Akdeniz’de çok ciddi Rus askeri varlığı bulunmayacak ve ortalık Amerika’ya kalacaktı. Sanırım birkaç gün içinde İdlip ve Mümbiç merkezli önemli gelişmeler yaşanabilir. Rusya destekli Suriye ordusunun İdlip operasyonuna başladığı gün veya gece, bölgeye ciddi askeri yığınak gerçekleştiren Türk ordusundan bazı birlikler birlikte devriye attıkları conilere (ABD bandajlı YPGliler) rağmen Membiç’te son noktayı koyacak. Türkiye bunu Amerika’ya rağmen yapabilir mi? Sorunun cevabını önümüzdeki günlerde birlikte öğreneceğiz. Ama şunu söyleyebilirim; Rusya Türkiye’nin bölgedeki askeri operasyonlarını kolaylaştıran zorlaştırmayan bir partner.
Rus partnerin Türkiye sorumlusu kim dersiniz? Rusya’nın savunma sanayi ve askeri üretim şirketi Rostech ‘in şirketi Genel Müdürü Türk soylu Sergey Çemezov. Ortodoks Hristiyan. Birçok Rus yetkili gibi onunda damarlarında Türk kanı dolaşıyor. Irkutsk Oblastı’ndaki Cheremhovo kentinde 20 Ağustos 1952’de doğdu. Sergey Viktorovich’in soyadı doğduğu şehirden geliyor. Çeremhovo, Rusya’nın İrkutsk Oblastı’nda bulunan bir şehir. Şehir Trans Sibirya Demiryolu’nun üzerinde yer alıyor. Yüzölçümü 114,40 km² olan şehir aynı zamanda Çeremhovo rayonunun merkezi. Irkutsk Oblastı’ndaki Cheremhovo kentinde Soyot veya Soyotlar (Rusça: Сойоты ve саяты)-Rusya içinde yaşayan ve dilleri ile kültürleri yok olma tehlikesine maruz bir Türk halkı- yaşıyor. 2002 nüfus sayımına göre, Rusya’daki Soyot Türkü sayısı 2769 kişi. Soyot Türküleri soyları ve dilleri yok olma tehlikesi bulunan Türk içinde olup aslında Tuvalar ile büyük benzerlik teşkil ederler, batıdaki Tuva Türkleri ile soydaş olup dil ve kültür hemen hemen aynıdır.
Soyot Türklerinin öz toprakları Moğol toplulukları ve Ruslar tarafından işgale uğramıştır. Buryatlar arasında dağınık şekilde yaşamaktadırlar. Avcılık ve hayvancılıkla geçinirler ren geyiği, yak yetiştirirler. Sosyal organizasyonları Orta Asya Türklerdeki geleneksel aksakallar heyetinin (aile büyüklerinin) oluşturduğu konseye dayanır. Bilinen temel boylar ise İrkit, Haasuut ve Onhot sülaleleridir. Bunlar arasında özellikle İrkit kelimesi Tuva’da soyad olarak da kullanılmakta olup İrkutsk adı da buradan gelmektedir. Eski devirlerde İrkutsk bölgesi tamamen Tuva Türklerinin idi ve burada Ruslar yerleşmeye başlayınca Tuva Türkleri’nden İrkit boyu Tuva’ya, Soyot Türkleri’nden İrkit boyu da Buryat’ya göçtü.(1) Chemezov, 1975 yılında Irkutsk Ulusal Ekonomi Enstitüsü’nden (şu anda Baykal Ekonomi ve Hukuk Üniversitesi ) onur derecesi ile mezun olduktan sonra ve Rusya Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Askeri Akademisi’nde yüksek lisans eğitimini tamamladı. Chemezov, ekonomi alanında doktora sahibidir ve aynı zamanda bir Askeri Akademinin üyesidir. 28 Nisan 2014’te Obama yönetimi ABD’ye girmesi yasakladı. Batı’nın Ukrayna krizi yüzünden Rusya’yı hedef alan “üçüncü dalga” yaptırımları yürürlüğe girerken, AB’nin yeni “kara listesi”ne Devlet teknoloji kurumu Rosteh yöneticisi, Başkan Putin’in yakın arkadaşı Sergey Çemezov’da dahil edilmişti.
Chemezov, Rusya ve yabancı ülkeler arasındaki askeri-teknik işbirliğine dair monografiler de dahil olmak üzere 100’den fazla yayını mevcut. Bazı kitaplarının ismi; Örgütsel tasarımdaki deneyim (2001), savunma-sanayi kompleksinde stratejik yönetim ve Rusya’nın askeri-teknik işbirliği (2006) ), 21. Yüzyılda Rusya’nın askeri-teknik işbirliği: Teori, metodoloji, uygulama (2007), Entegre kurumsal yapılarda askeri-teknik yeniliklerin stratejik yönetimi (2009). Rusya Dışişleri Bakanlığı Moskova Dışişleri Enstitüsü (Üniversite) askeri-teknik işbirliği ve yüksek teknolojilerde Bölüm Yönetimi Başkanıdır. Rusya Federasyonu (Spor Vakfı) ve GV Plehanov Rusya Ekonomi Akademisi Mütevelli Heyeti Mütevelli Heyeti Destekleme ve Geliştirme Vakfı Mütevelli Heyeti Başkanıdır. Chemezov, 3. ve 4. Derece Vatandaşlık Düzeni, Moskova Şehrinden Rus Ortodoks Kilisesi ve Moskova Ortodoks Kilisesi. 2004 yılında Rusya Federasyonu Hükümeti Bilim ve Teknoloji Ödülü’nü kazandı. Aynı zamanda Rus Biyografik Enstitüsü tarafından kurulan 2004 Askeri-Endüstriyel Kompleks Adamı Ulusal Ödülü’nün yanı sıra, Dünya Deneyimi ve Rus Ekonomisi-2004 Uluslararası Lideri Uluslararası Forumu’nun onursal bir plaket aldı. Evli, üç oğlu ve bir kızı var.(2) İlk eşi Lubov Chemezov. Onları Alman Demokratik Cumhuriyeti/German Democratic Republic’te Sovyet istihbaratında çalıştıkları yıllarda tanıştıran ise Vladimir Putin’in eski eşi Lyudmila Putin.(3)
Chemezov’un 2004’te evlendiği ikinci eşi planlama mühendisi, gayrimenkul zengini Yekaterina Ignatova. Chemezov’un 1980’lerde Doğu Almanya’daki KGB için çalışırken Putin ile arkadaş olduğu ve aynı evi paylaştıkları gibi, ikisinin de ilk eşleri birbirinin arkadaşı.(4) Sergey Viktorovich Chemezov medyanın çok yakından tanıdığı bir isim değil. Sadece hakkında malvarlığına ilişkin söylentiler nedeniyle Rus basınında yer alan haberler var. Ekranlara çıkmayı pek sevmiyor. Protokol gerektirmedikçe televizyonda nadiren görülür. Chemezov sadece devletteki Birinci Kişi yani Putin’in yakın çalışma arkadaşı değil aynı zamanda yıllara uzanan bir dostudur. Kremlin hiyerarşisi içinde listenin başında yer alan birkaç isimden biridir. Putin’in gayri resmi politburo üyesidir. The Federal Security Service (FSB)/ Rusya Federal Güvenlik Servisi’nin perde arkasındaki korgeneral rütbeli yöneticisi olduğunu çok az kimse bilir.(5) Chemezov, Alman Demokratik Cumhuriyeti (1983-88) Dresden’deki Luch endüstriyel araştırma kuruluşunun bürosuna başkanlık etti ve bu süre zarfında KGB memuru Vladimir Putin ile tanıştı. Rusya Cumhurbaşkanlığı Mülk Yönetimi Direktörlüğü’nde (1996-99) Putin yönetiminde görev yaptı. Putin başbakan olduğunda, Chemezov devlete ait Rospromeksport’un genel müdürü seçildi.(6)
Chemezov daha önce cumhurbaşkanlığı yönetiminde çalıştı. Şu anda Rus endüstrisinin yönetimini pekiştirmek için kurulmuş olan ve şimdi yüzlerce şirketin hisselerini kontrol ettiği veya sahip olduğu teknoloji endüstrisi devlet şirketi Rostec’in başkanlığını yürütüyor. Rostechnologii, Rus kamu şirket, üstün teknoloji sivil ve askeri kulanım sanayi ürünleri hazırlama, üretim ve ihracat için 2007’de kuruldu. 23 Kasım 2007’de Rusya Devlet Başkanı VV Putin, 270-FZ sayılı Federal Yasayı İmzaladı “Devlet Kurumunda İleri Teknoloji Endüstrisi Ürünü” Rostec’in Geliştirilmesi, Üretimi ve İhracatı Yardımı “üzerine imzaladı. Kurum, zor bir makroekonomik duruma ve yeni jeopolitik zorluklara rağmen, varlığının ilk on yılında çok şey başardı. Bugün, Rostec istikrarlı bir büyüme sergilemeye devam ediyor ve geleceğe güvenle bakıyor. Şirketin varlıklarının değeri 10 yıl içinde 1 trilyon ruble’den 3 trilyon ruble’ye çıktı. Sivil üretim, Kurumun kuruluşundan bu yana% 10, mutlak anlamda ise neredeyse 4 kat artmıştır. Tüm Devlet Kurumunun toplam geliri, 2009’da 511 milyar rubleden 2013’te neredeyse 1.5 trilyon ruble’ye ulaştı. Ürünleri 70 ülkeye ihraç ediliyor. Başta 6 milyar dolar olan askeri mal ihracat hacmi 2017 yılında 13 milyar ABD dolarına yükseldi ve bu da 10 yılda iki kat artış anlamına geliyor.(7)
Akkuyu santralını inşa edecek olan Rusya’nın kamuya ait nükleer enerji şirketi Rosatom. Rosatom Devlet Nükleer Enerji Şirketi, 2007 yılında kurulmuş olan bir devlet şirketidir. Rusya’nın askeri ve sivil bütün nükleer faaliyetlerini yürüten şirkettir. Rosoboronexport, Rusya Federasyonu’ndaki tüm askeri ve çift amaçlı ürün, teknoloji ve hizmetleri ihraç etmeye yetkili tek devlete ait silah ticaret şirketidir. Sergey Viktorovich Chemezov’ın başında bulunduğu Rostec Corporation’ın bir yan kuruluşudur. 4 Kasım 2000 tarihinde kurulan Rosoboronexport, uluslararası pazarda önde gelen dünya silah ihracatçılarından biridir. Rusya’nın askeri ihracatındaki payı yüzde 85’in üzerindedir. Rosoboronexport, Rus savunma sanayi kompleksinde 700’den fazla şirket ve kuruluşla işbirliği yapmaktadır. Rusya, dünya çapında 70’den fazla ülkeyle askeri teknik işbirliğini sürdürmektedir.(8) Sergey Chemezov; Türkiye’nin silahlanmasında ve S400 sahibi olmasında önemli katkıları olan bir isim. Rus devlet şirketi Rostech Başkanı Sergey Çemezov ilk teslimatın Mart 2020’de gerçekleşeceğini söylemişti. Çemezov, Türkiye’nin Rusya’dan alacağı S-400 savunma füzelerinin değerinin 2.5 milyar dolar olduğu ifade etmişti.(9) Sergey Chemezov kim ne derse desin Türkiye’yi çok yakından takip ediyor. Bana kalırsa Putin’in Türkiye masası şefi.
Bakınız:
1- https://bpakman.wordpress.com/turk-dunyasi/gunumuz-turkleri-turk-devletleri/sibirya-turkleri/buryatlar/
2- https://www.mfk-bank.ru/en/about/management/directors/70/
3- http://rucriminal.info/en/dosje/6
4- https://www.cnbc.com/2017/11/14/us-sanctions-cannot-succeed-says-rostec-ceo-sergey-chemezov.html – https://www.theguardian.com/world/2014/apr/28/who-are-russians-on-us-sanctions-list-ukraine
5- http://henryjacksonsociety.org/wp-content/uploads/2018/06/1605-Sergey-Chemezovs-Russian-Vacuum-Cleaner.pdf
6- https://www.rferl.org/a/1078952.html
7-https://rostec.ru/en/about/history/
8- https://rostec.ru/en/media/pressrelease/4519450/
9-https://tr.sputniknews.com/savunma/201803011032456917-rusya-turkiye-s400-memnuniyet/
Ömür Çelikdönmez
Twitter:@oc32oc39
