KAFKASSAM – Kafkasya Stratejik Araştırmalar Merkezi

  1. Anasayfa
  2. »
  3. Türkiye
  4. »
  5. Հասան Օքթայ: Ի՞նչ է նա քննարկել Էրդողան Փաշինյանի հետ

Հասան Օքթայ: Ի՞նչ է նա քննարկել Էրդողան Փաշինյանի հետ

Hasan Oktay Hasan Oktay - - 6 dk okuma süresi
78 0

Աշխարհի մի շարք երկրների առաջնորդներ հավաքվում են Ամերիկայում ՄԱԿ-ի 79-րդ նիստի համար: Նախագահ Էրդողանը, ինչպես նիստի ընթացքում, այնպես էլ դրա սահմաններից դուրս, մի շարք հանդիպումներ կունենա Թյուրք Էվինում: Այս հանդիպումներից ամենից ուշագրավը Իրանի նախագահ Մեսութ Պեզեշկիանի հետ տեղի ունենալիք հանդիպումն է։ Քանի որ պարոն Մեսութը Իրանում խոստումնալից ընտրարշավով իշխանության է եկել և բազմաթիվ խնդիրների հետ է բախվելու։ Հատկապես անցյալ տարվա ՄԱԿ-ի նիստի ընթացքում Էրդողանը հանդիպել էր Իսրայելի վարչապետ Նեթանյահուի հետ, և ոչ ավել քան 15 օր անց Իրանը և Ռուսաստանը համատեղ նախաձեռնել էին ՀԱՄԱՍ-ի գործողությունը՝ ընդդեմ Իսրայելի, որի արդյունքում Թուրքիա-Իսրայել հարաբերությունները լարված տարի ունեցան։ Այս մեկ տարվա ընթացքում Իսրայելը գործողություններ է իրականացրել Գազայի դեմ, հարվածել Դամասկոսում Իրանի դեսպանատանը, իսկ դրա դիմաց Իրանը ապրիլի 13-ին Իսրայելի վրա մոտ 1000 հրթիռ է արձակել, որի արդյունքում Իսրայելի հետախուզությունը վրեժխնդիր լինելով սպանել էր Իրանի նախագահ Իբրահիմ Ռաիսին։ Այս լարված մթնոլորտում Մեսութի՝ Թուրքիայի միջոցով մոդել մշակելու նպատակով Էրդողանի հետ հանդիպումն Իրանի ապագայի համար չափազանց կարևոր է։ Հատկապես Իսրայելի հարցում Թուրքիայի և Իրանի միջև ծագած մրցակցության պատճառով Իրանին խաղից դուրս թողնելով՝ Թուրքիան և Իսրայելը հակամարտության մեջ են մնում։ Թուրքիան, մի կողմից Իրանի հետ հարաբերությունները կարգավորելով, մյուս կողմից՝ Իսրայելի քաղաքականությունը կփորձի հարթել առաջիկա օրերին։ Մյուս կարևոր հանդիպումը լինելու է Հայաստանի վարչապետ Փաշինյանի հետ։ ԽՍՀՄ-ի փլուզումից հետո Թուրքիան ճանաչել է Հարավային Կովկասի երեք պետությունները և բացել սահմանները, բայց Հայաստանի հետ դիվանագիտական կապեր չէր հաստատել, քանի որ Հայաստանը Ռուսաստանի անունից ներխուժել էր Ադրբեջան, ինչը Թուրքիայի համար ընդունելի չէր։ Ադրբեջանի՝ 44-օրյա պատերազմի արդյունքում տարածքները վերագտնելուց հետո տարածաշրջանում նոր խաղաղության հույս է արթնացել։ Նոյեմբերի 10-ի զինադադարից հետո առանց որևէ նախապայմանների Ադրբեջան-Հայաստան-Թուրքիա եռակողմ խաղաղության պայմանագրի ստորագրումը տարածաշրջանի համար ամենալոգիկական տարբերակն է։ Թուրքիան այս ուղղությամբ բանակցություններ է վարում երկու կողմերի հետ։ Վերջին օրերին Հայաստանի հետ բանակցություններ վարող դեսպան Սերդար Քըլըչը այցելել է Բաքու՝ երկար հանդիպումներ ունենալու նպատակով։ Արդեն չորս տարուց ավելի է, որ նոյեմբերի 10-ի համաձայնագրից հետո խաղաղության պայմանագիրը չի ստորագրվել, ինչը խառնաշփոթի մեջ է գցել տարածաշրջանի շահագրգիռ պետությունները։ Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև Զանգեզուրի միջանցքի անբաց թողման հարցը կրկին օրակարգ է եկել՝ փորձելով սաբոտաժ անել խաղաղության պայմանագիրը։ Մինչդեռ նոյեմբերի 10-ի համաձայնագրի 9-րդ կետում նման միջանցքի մասին չի խոսվում։ Ռուսաստան տարածաշրջանում մնալու համար ցանկանում է այս միջանցքի բացումն ու իր վերահսկողության տակ վերցնելը։ Դրան առաջին հերթին դեմ է Իրանը, նաև Հայաստանը, քանի որ Հայաստանը համարում է, որ իր տարածքում իրեն չպատկանող միջանցքը կխախտի իր ինքնիշխանության իրավունքները։ Ռուսաստանը, այս միջանցքի բացման հետ կապված, նույնիսկ պատերազմի մասին է խոսում՝ իր ներկայությունը ապահովելու համար տարածաշրջանում։ Իրանը, իր հերթին, հայտարարել է, որ նման միջանցքի բացման դեպքում պատրաստ է աջակցել Հայաստանին՝ նույնիսկ եթե Հայաստանը օգնություն չխնդրի։ Այս լարված մթնոլորտում Էրդողանի և Փաշինյանի հանդիպումը Թյուրք Էվինում չափազանց կարևոր է տարածաշրջանային խաղաղության փորձարկման համար։ Թուրքիան այդ զարգացումները ամեն ժամ փոխանցում է Ադրբեջանին՝ համատեղ գործողություններ ձեռնարկելով արդյունքի հասնելու նպատակով։ Ամենակարևոր հանդիպումը լինելու է Ուկրաինայի նախագահ Զելենսկու հետ։ Քանի որ Թուրքիան կարևոր դեր է խաղում Արևմուտքի և Ռուսաստանի միջև այս ճգնաժամի կարգավորման միջնորդ լինելու հարցում։ Թեև Զելենսկին ՄԱԿ-ում խոսք կունենա, Արևմուտքը բախվում է խնդիրների՝ ուղիղ կապ հաստատելու հարցում։ Թուրքիան, մի կողմից Պուտինի, մյուս կողմից Զելենսկու հետ ցանկացած պահի շփվելու ունակությամբ, այս ճգնաժամը լուծելու և խաղաղությունը փորձարկելու ուժեղ դիրք ունեցող առաջնորդներից մեկն է, և Էրդողանը Զելենսկու հետ իր հանդիպման ժամանակ մտքեր կփոխանակի պատերազմի ավարտի վերաբերյալ։ ՄԱԿ-ի տարեկան նիստերը, որոնք վերածվում են միջազգային պանելների, նույնպես կարևոր են՝ որպես հանդիպումներ, որոնք պլանավորում են հաջորդ տարվա միջազգային հարաբերությունները։ Ինչպես ասացի՝ անցյալ տարվա նիստից հետո Գազայի ճգնաժամը հանգեցրեց Իբրահիմ Ռաիսիի սպանությանը։ Տեսնենք, թե այս 79-րդ նիստից հետո ինչ կլինի։

İlgili Yazılar

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir