Ադրբեջանական պրոպագանդան արդեն տևական ժամանակ գտնվում է արցախ-իրանյան տվայտանքների մեջ: Մի քանի շաբաթ առաջ ադրբեջանցիներին նյարդայնացրել էր համացանցում տարածված տեսանյութը, որտեղ իրանյան համարով բեռնատարները ապրանք էին տեղափոխում Արցախ: Պաշտոնական Իրանը դեսպանի, և անգամ նախագահ Հասան Ռոհանիի մակարդակով հայտարարել էր, թե Իրանը հարգում է Ադրբեջանի տարածքային ամբողջությունը:
Այժմ էլ ադրբեջանական պրոպագանդան ձեռնամուխ է եղել արցախ-իրանյան սահմանին կամուրջներ կառուցելու հանգամանքի շուրջ աղմուկ բարձրացնելուն: Ըստ Բաքվի պրոպագանդայի, որն ուղեկցվում է արբանյակային լուսանկարներով, Իրանը Արաքսի վրա կառուցում է կամուրջ և ամբարտակ ջրամբարի համար: Բանն այն է, որ հարևանությամբ Արցախն է, ազատագրված տարածքները: Ադրբեջանցիները աղմկում են այդ կապակցությամբ, միաժամանակ հիշեցնելով, իհարկե, որ Իրանի հետ ունեն, օրինակ, Խուդափերինի հէկ համատեղ ընդլայնման ծրագիր:
Բանն այն է, սակայն, որ այդ հէկն ազատագրված տարածքներում է: Այսինքն՝ Ադրբեջանն ունի Իրանի հետ պայմանագիր, որն, ի դեպ, թարմացրին Ապրիլյան պատերազմից երկու ամիս առաջ՝ փետրվարին Իլհամ Ալիևի Իրան կատարած այցի ընթացքում, բայց չունի հասանելիություն պայմանագրի օբյեկտին: Ավելին, Ապրիլյան քառօրյայում Ադրբեջանը ունեցել է այդ հէկին հասնելու և վերցնելու պլան, բայց այդ պլանը խափանել է հայկական բանակը: Այժմ Բաքուն աղմուկ է բարձրացնում, որ Իրանը Արաքսի վրայով կամուրջներ ու ամբարտակ է կառուցում: Հասկանալի է, որ Բաքուն, մեղմ ասած, աղմուկով է ընդունելու արցախ-իրանյան սահմանին որևէ կոմունիկացիայի կառուցում:
Միաժամանակ, Իրանն իհարկե ունի երկաթե ալիբին՝ թուղթը, որով էլ, թերևս, իրականացնում է պայմանագրի իր բաժինը: Իսկ Ադրբեջանի բաժնի անհասանելիությունը Թեհրանը համարում է թերևս Բաքվի խնդիրը: Այսինքն՝ պայմանագիրը, որ Ալիևն ըստ ամենայնի ծրագրում էր Ապրիլյան պատերազմի միջոցով շրջել հայերի դեմ, ներկայումս, ըստ էության, շրջված է հենց Բաքվի դեմ: Եվ աղմուկը, որ Բաքուն բարձրացնում է, վկայում է թերևս այն, որ Ադրբեջանը, չնայած հոխորտալից հռետորաբանությանը, գործնական, իրական քաղաքականության ռեժիմում չի տեսնում այդ պայմանագրի, այսպես ասած, գործողության վայրին հասանելիության որևէ հեռանկար:
Միաժամանակ, իհարկե, հետաքրքիր է, թե այդ առումով ինչ հեռանկար է տեսնում Իրանը: Թեհրանը հավաստում է հարգանքը Ադրբեջանի տարածքային ամբողջության հանդեպ, ինչպես և իհարկե բոլորը: Ամբողջ հարցն այն է, թե ինչ կամ ո՞րն է Ադրբեջանի տարածքային ամբողջությունը: Այդ իմաստով, Բաքվում գուցե խորհեն ոչ թե Արցախի հաշվին որևէ բան «վերականգնելու», այլ որևէ բան չկորցնելու մասին, օրինակ՝ թալիշական ինքնահռչակ ինքնավարությունում, Իրանի հետ սահմանին: Բաքուն ըստ երևույթին չպետք է շատ ոգևորվի Իրանին դիտողություններ անելով, եթե, իհարկե, դա անում է կամովին, և ոչ թե, օրինակ, Մոսկվայի կամ Անկարայի հորդորով: Ի դեպ հատկանշական է, որ 2019-ի օգոստոսին Սոչիում սպասվող Իրան-Ռուսաստան-Ադրբեջան եռակողմ վեհաժողովի չեղարկումից հետո այդպես էլ որևէ անդրադարձ չի եղել այդ ֆորմատին: Բաքվին ըստ երևույթին նյարդայնացնում է նաև հենց դա, հատկապես հաշվի առնելով 2019 թվականի հոկտեմբերին Երևանում տեղի ունեցած հավաքը՝ բազմակողմ ու եռակողմ, երբ ԵՏՄ վեհաժողովի առիթով Երևանում հավաքվեցին ԵՏՄ նախագահներն ու Իրանի նախագահը, և Հայաստանում տեղի ունեցավ նաև Իրան-Ռուսաստան-Հայաստան դե ֆակտո վեհաժողով՝ իհարկե, երկկողմ ձևաչափերով: Միևնույն ժամանակ, օրերս Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը հեռախոսազրույց էր ունեցել Իրանի նախագահ Հասան Ռոհանիի հետ՝ Ռամադան սուրբ ամսի մեկնարկի առիթով: Հետաքրքիր է, արդյոք զրույցի ընթացքում շոշափվե՞լ է արցախ-իրանյան սահմանին առնչվող որևէ հարց, որը մտահոգել է Բաքվին: Եվ հնարավոր է, որ ոչ միայն Բաքվին, այլ նաև Մոսկվային: Առավել ևս, որ այստեղ կա նաև էներգետիկ անվտանգության և անկախության հնարավորություն՝ Ռուսաստանի հետ գազի գնի դժվար քննարկումների համատեքստում:
Արամ Ամատունի
