Ukrayna Ankara Büyükelçiliği ile yapmış olduğumuz röportajın ilk bölümünü kapsayan iktisadi ağırlıklı sorularımızı, Büyükelçilik Ekonomi Müşaviri Sayın İhor Varaksin cevaplandırdı. Verilen cevapların noktasına, virgülüne dahi dokunmadan aynen yayımlıyoruz.

İşte o soru ve cevaplar:

Cahit Kılıç: Son birkaç yılda Türkiye ile Ukrayna arasında ticari ve diplomatik ilişkiler çok hızlı bir şekilde gelişti ve karşılıklı anlayış içinde güven ve dostluk tesis edilmiş oldu. Bunu neye bağlıyorsunuz?

İhor Varaksin: Her şeyden önce çok eski tarihi bağlarla bağlıyız. Şimdi ikili gündemimizde hiç politik problemler yok. Bugün Türkiye bölgede, devletimizin egemenliğini ve toprak bütünlüğünü sürekli olarak destekleyen kilit ortağımızdır. Türkiye, Kırım konusunda da önemli yer almaktadır.

Farklı düzeylerde aktif şekilde siyasi diyaloglar gerçekleşiyor. Stratejik ortaklığımızın ana mekanizması, Ukrayna ve Türkiye Cumhurbaşkanlarının ortak başkanlık altındaki üst düzey iki taraflı Stratejik Konseyin yıllık toplantısıdır.

Türkiye, başta olmak üzere BM gibi uluslararası platformlarda Ukrayna’yı desteklemektedir. Böylece, 2014’te Türkiye, BM’de Ukrayna’nın toprak bütünlüğü kararına sadece oy vermekle kalmayıp, bahsi geçen kararın ortak yazarı olmuştu. 2015’te Türkiye, Ukrayna’nın BM Güvenlik Konseyi üyeliğine adaylığını destekleyerek işgal altındaki Kırım’a, Kırım Tatar halkının haklarını ihlal etme uygulamalarını şiddetle kınayan bir heyet gönderdi. 2016 yılında Türkiye, Ukrayna tarafından başlatılan Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun işgal altında olan Kırım’daki insan hakları konulu kararı destekledi. Kararda, Rusya Federasyonu ilk defa işgalcı bir devlet olarak nitelendirildi.

Günümüzde, Ukrayna ve Türkiye 131 adet hükümetler arası anlaşmadan oluşan geniş bir yasal tabana sahiptir.

Uzay ve savunma sanayi alanlarında yüksek teknolojilere sahip olan Ukrayna ve Türkiye, bu endüstrilerde aktif olarak işbirliği geliştirmektedir. Stratejik projeleri koordine etmek için ortak bir Ukrayna-Türk grubu oluşturulmuştur.

Son 25 yılda Türkiye, Ukrayna’nın en önemli ticari ortaklıklarından biri olmayı devam ediyor.

Bütün bunları sürdürmek için bütün önkoşullarımız mevcuttur. Ukrayna ve Türkiye, güçlü ekonomik potansiyele, geniş piyasalara, gelişmiş ulaşım bağlantılarına ve ortak ticaret ortaklarına sahiptir. Tüm bunlar, karşılıklı yarar sağlayan ticaret ve ekonomik projelerin tam ölçekte uygulanması için önemli bir temel ve ticaret hacminin artırılması için bir ön şarttır.

Cahit Kılıç: Gelişen dostluk sayesinde, Türk vatandaşları Ukrayna’ya nüfus hüviyet cüzdanı ile dahi girebilecek duruma geldiler. Bu kararın alınmasındaki en önemli faktör ya da faktörler nelerdir?

İhor Varaksin: 2012’de Ukrayna vatandaşlarının Türkiye’de, Türkiye vatandaşlarının da Ukrayna’da vizesiz kalma haklarını 60 güne kadar çıkardık. 2016’da bu süre 90 güne çıkarılmıştır.

2017’de iki ülke vatandaşlarının kimlik kartı ile seyahatına imkân veren anlaşma imzalanmıştır. 1 Haziran 2017’den itibaren çipli kimliği kullanarak iki ülkeye seyahat edebilirsiniz. Ukrayna ile Türkiye arasında hem turizm faaliyetleri, hem ekonomik faaliyetler, hem karşılıklı yatırım faaliyetleri çok daha hızlı bir şekilde gelişecek.

Cahit Kılıç: Nüfus cüzdanıyla giriş izninden sonra; geçmişe nazaran ülkenize daha yoğun bir Türk girişi oldu mu?

İhor Varaksin: Geçen yıl 1 milyon’dan fazla Ukraynalı turist Türkiye’yi ziyaret etti. Bu sayı bir önceki yıla göre yüzde 50 artış gösterdi. Öte yandan, Ukrayna 240.000’den fazla Türk turist tarafından ziyaret edildi ve yüzde 24 artış gösterdi. Umarım bu anlaşmayla birlikte bu artış trendi devam eder.

Havayolu seyahat hacmini artırdık. Yaz aylarında, Ukrayna ve Türkiye arasında her hafta yaklaşık 180 sefer var. Ukrayna piyasasında başarılı olan Türk Hava Yolları (THY), her hafta 50’den fazla uçuş gerçekleştiriyor. Geçtiğimiz yılın Ekim ayında Ankara – Kiev arasında seferler başlattık. Ayrıca, iki ülke arasındaki deniz yolculuğu seferlerini de artırıyoruz.

Bildiğiniz gibi, Haydarpaşa ile Odessa arasında bir feribot hattı başlattık. Bunların hepsi stratejik ortaklığımızın pratik yönüdür. Ancak, daha da gelişmeye devam edeceğiz. Şimdi Antalya’dan Ukrayna’nın henüz belirlenemeyen bir şehre doğrudan uçuş yapılmasını düşünüyoruz. Amacımız, seyahat sayısını arttırarak seyahatlerimizi vatandaşlarımız için daha kolay hale getirmek olduğunun bir kez daha yinelemek istiyoruz.

İki taraflı turizm komisyonu, yedi yıllık bir boşluktan sonra çalışmalarını sürdürdü. Bu komisyon etkili bir şekilde çalışmaya devam edecek.

2017’nin Ocak-Mayıs döneminin Ukraynalı turistlerin Türkiye’ye akışı geçen yılın aynı dönemine göre % 24,48’e artmış.

Ukrayna vatandaşları arasında geleneksel olarak en popüler şehirler Antalya, İstanbul, Muğla, Fethiye, Bodrum ve Marmaris’tir. 2017’nin Ocak-Haziran döneminde Antalya’yı 282.112 Ukraynalı ziyaret etip, bu rakam 2016’nın aynı dönemine göre % 44 daha fazladır. Böylece, Antalya’yı ilk 6 ayda tercih eden ülkeler arasında 3. sırada olmayı devam ediyor.

Ukrayna’ya gelen Türk turistlerin bu yıl yüzde 30 oranında artması bekleniyor.

Cahit Kılıç: Görülüyor ki bu girişler daha çok turizm amacıyladır. Aynı zamanda ticari amaçlı girişlerde de artış var mı?

İhor Varaksin: Aslında iş seyahatı veya bağ kurmak amacıyla Türkiye’ye gelen Ukrayna vatandaşlarının sayısı turistik amacıyla gelenlerin sayısına göre daha düşük. Ancak son zamanlarda bu durum değişiyor ve iş amaçlı gelen Ukrayna vatandaşlarının sayısı gittikçe artıyor.

Cahit Kılıç: 2016 yılında gerçekleşen Türkiye – Ukrayna dış ticaret hacmi ne kadardı?

İhor Varaksin: İki taraflı stratejik partnerliğin gelişmesi için ticari-ekonomik alanındaki işbirliği çok önemlidir. Son 25 yıllık süreç içinde Türkiye Ukrayna’nın en önemli ticari partnerleri olarak nitelendiriliyor. Diğer partnerler arasında Ukrayna ihracatı oranlarına göre Türkiye ikinci sırada yer almaktadır. Böylece, 2016 yılının sonuçlarına göre iki ülke arasında ürün ve hizmet ticaretinin oranı 3,6 milyar ABD Doları olmuştur, bu rakam 2015 yılının aynı dönemin oranına göre % 9,9’a azalmıştır.

Cahit Kılıç: Giriş serbestiyetinden sonra, bu yıl, dış ticaret hacminde büyük bir sıçrayış bekliyor musunuz?

İhor Varaksin: Bulunduğumuz sene içerisinde, 2017’nin istatistiklerinde de sabitleneceğini düşündüğümüz iki ülke arasındaki ticaret oranının yükselişini görüyoruz. Ocak-Nisan 2017 döneminde Ukrayna ve Türkiye arasında ürün ticareti, geçen senenin aynı dönemine göre % 21,9’a arttı ve 1,218 milyar ABD Doları oluşturdu. Hizmet ticareti 2017’nin birinci dönemi içerisinde geçen senenin aynı dönemine göre % 22,4’e arttı ve 75,3 milyon ABD Doları oluşturdu.

Türkiye ve Ukrayna’nın güçlü ekonomik potansiyeline, kapsamlı ürün piyasalarına, gelişmiş ulaşıma ve ortak ticari partnerlere sahip olduğunu belirtmemiz gerekir. Bütün bunlar ortak ticari ve ekonomik çıkarımların tam kapsamda gerçekleşmesi ve ticaret oranlarının genişlemesi için önemli bir altyapıdır.

Cahit Kılıç: Ukrayna, Türkiye’ye en çok hangi kalemleri ihraç ediyor. Buna mukabil, Türkiye’den hangi kalemleri ithal ediyor

İhor Varaksin: Ocak-Nisan 2017 döneminde Türkiye’ye ihracat edilen temel madde siyah madenlerdi: – % 40,2 (% 9,6 artış); buğdaygiller – % 4,7 (% 726,9 artış); gübreler – % 3,1 (% 46 düşüş); tohum ve yağlı tohumlu bitkiler – % 17,7 (% 79,5 artış), maden, cüruf ve kül – % 3,6 (% 92,6 artış); kalıntılar ve gıda endüstrisinin atıkları – % 8,1 (% 49 artış); hayvan veya bitki yağı ve yağlar – % 8,1 (% 108,3 artış).

Aynı dönemde Ukrayna’ya önemli ithalat maddeleri bunlardı: sebze – % 4,2 (% 15 düşüş); plastik ve polimerler – % 5,1 (% 1,3 artış); tohum ve yağlı tohumlu bitkiler – % 17,1 (% 11,2 artış); kombiler, makinalar – % 9 (% 24,6 artış); demiryolları dışındaki kara yolu taşımacılığı araçları – % 10,9 (% 63,2 artış); siyah madenler – % 3,5 (% 121,1 artış); demir ve çelik maden ürünleri- % 2,8 (% 36,9 artış).

2017’nin birinci döneminde hizmet alanında Türkiye’ye esas ihracat maddeleri şunlardır: Ulaşım – % 85,8 (% 19 düşüş); seyahat ile ilgili hizmetler – % 5,1 (% 13,3 düşüş); iş hizmetleri – % 3,8 (% 22,7 düşüş); bilgisayar, iletişim, telekomünikasyon hizmetleri – % 3,6 (% 57,4 artış). Aynı dönemde Ukrayna’ya önemli ithalat hizmetleri şunlardır: seyahat ile ilgili seyahatler – % 64,4 (% 65,6 artış); ulaşım hizmetleri – % 29 (% 108,2 yükseliş); iş hizmetleri – % 2,3 (% 86,8 artış); devlet ve hükümet hizmetleri – % 1,8 (% 3,6 artış).

Cahit Kılıç: Mevcut ilişkiler çerçevesinde, iki ülke arasındaki ticari anlaşmalar nelerdir ve bu anlaşmaları yeterli buluyor musunuz?

İhor Varaksin: Sonuçların bir parçası olarak, Ukrayna tarafı Serbest Ticaret Anlaşması’nın imzalanmasına hazırlanma sürecini sürdürüyor. Hükümetler arasında uluslararası düzeyinde bu ana kadar 7 tur görüşme yapıldı. Uzman seviyesinde istişareler videokonferans formatında düzenleniyor. Bununla birlikte, ülkemiz için bazı temel konular çözülmemiş olarak kalmaktadır. Öncelikle, tarım ürünlerinin piyasalarına karşılıklı yarar sağlayan erişim koordinasyonuyla ilgilidir. Ukrayna tarafı, ortak çıkarların göz önüne alarak, anlaşma metninin hazırlanması konusunda aktif çalışmaya devam etmeye kararlıdır.

***

Cahit Kılıç: Sayın İhor Varaksin, bize zaman ayırdığınız ve çok değerli bilgiler verdiğiniz için size çok teşekkür ediyoruz. Bizim açımızdan çok verimli bir röportaj oldu. Biz, bu röportajı “Birinci Bölüm” olarak yayımlayacağız. Önümüzdeki günlerde de yine Sayın Büyükelçiliğinizden bir başka yetkili ile “Siyasi ve Politik” soruları kapsayan bir röportajımızı da “İkinci Bölüm” olarak yayımlayacağız. Tekrar teşekkürlerimizi arz ederken, ülkelerimiz arasındaki dostluğun daim olmasını, halklarımızın barış ve refah içinde yaşamalarını ve geleceğimize umut ışıkları saçmalarını diliyoruz…