KAFKASSAM – Kafkasya Stratejik Araştırmalar Merkezi

  1. Anasayfa
  2. »
  3. Gündem
  4. »
  5. Trump ithal çelik gümrük vergisiyle ticaret savaşını başlattı!

Trump ithal çelik gümrük vergisiyle ticaret savaşını başlattı!

Kafkassam Editör Kafkassam Editör - - 13 dk okuma süresi
276 0


Avrupa Birliği Vatikan projesiydi. II. Paylaşım Savaşı sonrasında harabeye dönen kıta Avrupa’sını ortak kömür ve çelik üretimi üzerinden birleştirmeyi denediler. Bu amaçla Avrupalı devlet adamlarının Avrupa’da kalıcı bir barış oluşturma çabaları hız kazandı. Fransa Dışişleri Bakanı Robert Schuman, Eski Milletler Cemiyeti Genel Sekreteri Jean Monnet’in tasarısına dayanarak, 9 Mayıs 1950’de, Avrupa Devletlerini, kömür ve çelik üretiminde alınan kararları bağımsız ve uluslar üstü bir kuruma devretmeye davet etti. Schuman Planına göre, Avrupa’da bir barışın kurulabilmesi için Fransa ve Almanya arasında yüzyıllardır süregelen çekişmenin son bulması gerekiyordu. Bunun yolu ise, söz konusu kurumun gözetiminde, ortak kömür ve çelik üretimini sağlamak ve bu örgütlenmeyi tüm Avrupa devletlerinin katılımına açık tutmaktı. Schuman Deklarasyonunun bir sonucu olarak, 1951’de, Belçika, Federal Almanya, Lüksemburg, Fransa, İtalya ve Hollanda’dan oluşan 6 üye ile Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu (AKÇT) kuruldu. Kömür ve çeliğin yanı sıra diğer sektörlerde de ekonomik birliği kurmak amacıyla, 1957’de Roma Antlaşması imzalanarak Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET) kuruldu.(1)
ABD’nin çelik ve alüminyuma ek gümrük vergisi getirmesi hiç şüphesiz öncelikli hedefin Avrupa Birliği ve özellikle Almanya olduğunu gösteriyor. Neden Avrupa Birliği ve neden Almanya? Trump, Almanya’nın NATO güvenlik giderleri çerçevesinde savunmaya az bütçe ayırmasına kafayı takmış durumda. ABD Başkanı Almanya’yı çarmıha geren açıklamasında “gerçek dostlara” esnek davranacaklarını kaydetti ve “Almanya Avrupa Birliği’nin en büyük ekonomisi. Eğer NATO’ya bakacak olursanız, biz bütçemizin yüzde 4,2’sini verirken, Almanya’nın sadece yüzde 1 ayırdığını göreceksiniz, bu adil değil” ifadesini kullanmıştı. Trump, ABD’den “istifade eden” devletlere karşı önlemler alınacağının işaretini verdi. ABD Başkanına göre, bazı dost ve düşmanlar hem ticarette hem de askeri alanda yıllardır ABD’den yararlanıyor. Ticarette ABD’nin çıkarlarını gözetmeyen ülkelere karşı ABD’de askeri alanda aynı muamelede bulunma hakkına sahip.(2)

Çelik geçmişte olduğu gibi günümüzde de stratejik öneme sahip. Günümüzde, her yıl 1300 milyon ton üretimi ile çelik; dünyada en çok kullanılan ortak malzemelerden birisidir. Binalarda, altyapı üretiminde, aletlerde, gemilerde, otomobillerde, makinelerde, aksesuarlarda ve silahlarda ana malzemedir. Küresel çelik üretiminde günümüzde özellikle Asya ülkelerinin ağırlığı dikkat çekiyor. Dünya Çelik Birliği’nin sınıflandırmasına göre toplam üretimin %69’unun gerçekleştirildiği Asya grubunda Çin, Japonya, Hindistan, Güney Kore ve Tayvan bulunuyor. Son yıllarda ham çelik üretiminde toplam kapasitenin Çin önderliğinde artması dikkatlerden kaçmıyor. Son 15 yıllık süreçte Türkiye’de demir çelik sektöründe hızlı büyüyen ülkelerden biri. 2000 yılında 20 milyon ton civarında olan ham çelik üretim kapasitesi yassı ve yapısal çeliğe dönük yatırımların ivme kazanmasıyla birlikte 2015 sonunda 50 milyon ton seviyesini aşmıştır. 2000 yılında dünyanın en büyük 17. ham çelik üreticisi olan Türkiye 2016’da 8.’liğe yükselmiştir.

Üretimde girdi olarak hurdaya bağımlı ülkelerin başında Türkiye gelmektedir. Hurda üretimi konusunda yeterli olmayan Türkiye, küresel hurda ithalatında dünyada ilk sırada bulunmaktadır. Yurt içinde demir cevheri talebinin yarısı ithalat ile karşılanırken, ithalat yapılan başlıca ülkeler Brezilya, Rusya ve İsveç’tir.(3) Dünya Çelik Birliği’nin (World Steel Association) son verilerine göre AB’nin 27 üye ülkesi 2008 yılında toplamda yaklaşık olarak 1.33 milyar ton civarında olan küresel ham çelik üretiminin % 15’ine denk gelen miktarda (200 milyon ton) ham çelik üretmiştir. AB 2010 yılında 173 milyon ton ham çelik üreterek, Dünyadaki ikinci en büyük çelik üreticisi olmuştur. Çelik üretiminin coğrafik dağılımına baktığımızda 1 milyar 414 milyon ton olan dünya ham çelik üretiminin çok büyük bir kısmının (%63,6) Asya kıtasında üretildiği görülmektedir. Asya’dan sonra en büyük pay % 14,60 ile Avrupa’ya ait olup, bu rakamın % 2’si ise Türkiye’ye aitti.(4)

Türkiye’nin ham çelik üretimi, 2017’de 2016’ya kıyasla yüzde 13,2 artışla 33,2 milyon tondan 37,5 milyon tona yükselmişti.(5) 2012’de Türkiye’den ABD’ye 935 milyon değerinde 1 milyon 234 bin ton çelik ihraç edilmişti. ABD Uluslararası Ticaret Komisyonu raporuna göre, Türkiye ve Meksika’nın inşaat demiri ithalatı 2012’de yılında toplam yüzde 68’lik artış gösterirken, yerli üreticilerin satışları sadece yüzde 10.5 oranında büyümüştü. 2013’ün ilk altı ayında ise Türkiye ve Meksika’nın toplam ithalatı yüzde 4.4 büyüme gösterirken, yerli üreticilerin siparişleri yüzde 1 büyüdü. Türkiye, ABD’nin çelik ithal ettiği başlıca ülkeler arasında yer alıyor. ABD Ticaret Bakanlığı’nın verilerine göre, Türkiye’den ithal edilen çelik 2013-2014 yüzde 168 artarak 381 milyon dolar karşılığı 650 bin tona ulaştı.(6)Trump’ın, ithal çelik ve alüminyuma yönelik gümrük vergilerini yeniden düzenleyen hamlesiyle ABD endüstrisini korumaya çalıştığı düşünülüyor.

ABD yönetiminde tartışmalara yol açan kararı açıklarken görevinin Amerikalıların refahını sağlamak olduğunu anlatan Trump, 15 gün içinde yürürlüğe girecek yeni gümrük tarifeleri sayesinde ABD sanayisini yeniden canlandırmayı amaçladığını söyledi. Vergi kararı ile ABD’nin ulusal güvenlik sorunlarını çözme konusunda önemli ve büyük bir adım atıldığını söyleyen Trump, “Kendi şirketlerimizin ve çalışanlarımızın korunması için bu karar gerekliydi. Yerli üretim yapan çelik şirketlerinin üçte ikisi kapanmak zorunda kaldı. Kendi gemilerimizi, uçaklarımızı kendi ürünlerimizle yapacağız. ABD malı çeliğe, alüminyuma elbette vergi yok. Ama dışarıdan getirirseniz, yüzde 25 ve 10 vergi var” diyor.(7) Çelik ve alüminyum ithalatına gümrük vergisi koyulmasını eleştirenler ise istihdam artışı sağlamayacağını savunuyor ve bu kararın Çin’le bir ticaret savaşına yol açabileceğini belirtiyor. Çin faktörünü göz önünde bulunduranlar, Avrupa Birliğinin tepkisini veya zararını hesaba katmıyor. Serbest ticaret antlaşması planlarından ticaret savaşına pupa yelken yol alan ABD-AB rekabetinin yansımalarına bakılırsa, III. Paylaşım savaşına dönüşme riski taşıyor.
Çelik ve alüminyuma yüksek gümrük vergisi getiren ‘ticaret savaşı’nda Trump’ın kararından en çok etkilenecek ülkenin ABD’nin çeliğinin yüzde 40’ından fazlasını sağlayan Kanada olacağı söyleniyordu. Bununla birlikte Türkiye de Brezilya, Güney Kore ve Meksika ile birlikte ABD’ye çelik satan ülkeler arasında ilk sıralarda. Ancak Türkiye; Meksika ve Kanada kadar şanslı değil. Çünkü Trump Kanada ve Meksika dışındaki ülkelere çeliğe yüzde 25, alüminyuma yüzde 10 gümrük vergisi uygulaması yapılacağını açıkladı. Uluslararası Para Fonu (IMF) ve Avrupa Birliği ülkelerinin liderleri, Başkan Donald Trump’ın çelik ve alüminyum ithalatındaki gümrük vergilerini arttırma kararına karşı çıktılar ve kararın kötü bir küresel ticari savaşa dönüşeceği uyarısında bulundular. IMF Başkanı Christine Lagarde, uluslararası ticaretin bu tür kararlarla sorgulanır hale gelmesinin büyüme rakamlarında, ticari rakamlarda düşüşlere neden olacağı uyarısı yaptı.

Trump yönetiminin “Önce Amerika” sloganıyla, ekonomik ulusalcılık gündemini izleme yönündeki saldırgan hamleleri, dünyayı ticaret savaşına; önemli askeri sonuçları olan bir çatışmaya yaklaştırıyor. Önemli olan, bir başına gümrük vergilerinin büyüklüğü değil (çeliğe yüzde 25, alüminyuma yüzde 10 ithalat vergisi); onların, sözde savaşlara veya ulusal olağanüstü durumlara özgü bir gerekçe olan “ulusal güvenlik” temelinde uygulanıyor olmalarıdır. Önlemler, Çin’in yanı sıra, Avrupa Birliği’nin, Japonya’nın, Güney Kore’nin ve diğer sözde ABD müttefiklerinin bir dizi misilleme önlemini tetikleme tehlikesi yaratıyor. Çin’in 2017 yılında toplam çelik ihracatı içerisinde ABD’nin payı yüzde 1 seviyesinde. Dolayısıyla Trump’ın ithal çelik ve alüminyuma ek gümrük vergisi getirilmesi yönündeki kararının uygulanması halinde, bunun Çin’in metal üreticileri üzerindeki etkisi sınırlı olacak. Çünkü Çinli çelik ihracatçıları ABD pazarı yerine daha çok bölgesel pazarlarına yoğunlaşmış durumda. Ayrıca Çin; çelik ihracatçılarına devlet desteği vererek önemli oranda çelik satışlarını sürdürebiliyor. Trump’ın ek gümrük vergilerinin ülkede çelik ve alüminyum fiyatlarını arttırması bekleniyor.
Bununla kalsa yine iyi. çelik ve alüminyum ham maddelerini kullanan ABD’li imalatçıların küresel rekabet gücünün azalması kuvvetle muhtemel. Ayrıca 7 milyon kişiye istihdam sağlayan Amerikan otomotiv endüstrisinin rekabet açısından dezavantajlı bir duruma girmesi de söz konusu. Amerikalı metal tüketicilerinin ihtiyacının yüzde 70’i, yurtiçindeki şirketler tarafından karşılanıyor. Geriye kalan yüzde 30’luk kısım ise ithalatla karşılanıyor. Trump’ın kararının zarar vereceği en büyük kesim ise, Trump’ın çekirdek seçmen kitlesi. Nedenine gelince ucuz ithal ürünlere en çok para harcayanlar onlar. Trump seçmenlerinin önemli bir kısmı küreselleşmeye kurban gitti ve işlerini kaybetti. Ama bunun nedenlerinden biri de ABD’nin, yaptığı iş artık gereksiz hale gelmiş insanlara yeni olanaklar yaratacak ileri düzey meslek eğitimine ağırlık vermemiş olmasıydı. ABD, Danimarka örneğinde olduğu gibi küreselleşmeden elde edilen gelirin bir kısmını vergi sistemi ve sosyal yardımlar yoluyla dağıtmadı da. Bunun nedeni elbette siyasiydi ama şimdi ABD tüm olumsuzluklardan serbest ticareti sorumlu tutuyor.(8)

Bakınız:
1- https://www.ab.gov.tr/105.html
2- http://www.dw.com/tr/trump-g%C3%BCmr%C3%BCk-vergisi-tart%C4%B1%C5%9Fmas%C4%B1nda-almanyaya-%C3%A7att%C4%B1/a-42898425
3- https://ekonomi.isbank.com.tr/UserFiles/pdf/sr201703_demircelik.pdf
4- https://www.researchgate.net/publication/Demir_Celik_Ihracati_Yapan_Ulkelerin_Kumeleme_Analizi_ile_Incelenmesi
5- http://www.oncevatan.com.tr/ekonomi/celik-uretiminde-tarihi-rekor-h120438.html
6- http://enerjienstitusu.com/2014/04/22/abd-ticaret-bakanligi-turkiye-cikisli-bazi-demir-celik-urunlerinde-damping-yapildigini-bildirdi/
7- https://www.cnnturk.com/dunya/son-dakika-abdden-surpriz-karar
8- https://www.business.dk/oekonomi/nu-har-trump-udloest-handelskrigen-men-investorerne-er-iskolde.-faa

Ömür Çelikdönmez
Twitter:@oc32oc39

İlgili Yazılar

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir