Türkiye coğrafi olarak 3 tarafı sularla çevrili Asya, Avrupa, ve Ortadoğu’nun birbirleri ile ulaşımının tam ortasında bir konumdaki ülke. Yüzyıllardan beri Türk’lerine yaşadığı bu topraklarda bir çok millet varlık göstermek ,yada kulları vazifesi ile çeşitli ellerine ulaşmak istese de hiç biz aman emellerine ulaşamadı. Tarihler ,yıllar günler geçti ve teknoloji değişti lakin amaçlar değişmedi. Yeni teknolojiler ile Türk milletinin yaşadığı bu topraklar yeni teknolojik türevlerdeki araçlar ile tehdit edilmeye başlandı. Bunların en önemlileri içerisinde ise Balistik füzeler bulunmaktadır. Balistik füze savaşları uzun zamandan beri Çin -Rusya-ABD arasında başlamış durumda ve bu ülkelerin etki ülkeleri bu yarıştan etkilenmektedir. Türkiye’de uluslararası bu silahlanma yarışını yakından izlemekte ve gerek doğudaki gerekse batıdaki bloğun farkındadır. Bu farkındalık kapsamında gerek doğudaki gerek batıdaki gerek kuzeydeki gerek güneydeki olası düşman tavırlara karşı her daim hazır olmak için her geçen gün teknolojisini geliştirmekte ve yatırımlarına devam etmektedir. Bu yatırımlar çerçevesinde hem milli teknolojilere katkıda bulunmak hem de milli güvenliğin sağlanması amaçlı balistik füze projeleri yürütülmekte ve bu projeler kapsamında zaman zaman uluslararası arenadan satın almalar yapılmaktadır. Bu satın almalar son zamanlarda uluslararası siyasette Türkiye’nin yerini daha da önemli bir konuma getirmiştir. Bu satın almaların biriside bugün S400-patriot hava savunma sistemleri projeleridir. Yakın zamanda Türkiye s-400 hava savunma sistemlerini satın almaya karar vermiştir. Lakin dost ve müttefik ülkeler bu konudan rahatsız olmuş ve bir çok defa bu rahatsızlıklarını beyan etmişlerdir. Peki bugünkü mevcut siyasi duruma nasıl gelinmiştir.
Öncelikli olarak hava savunma sistemleri nasıl çalışmaktadır
Her füzenin bir komuta kontrol aracı vardır. Radardan gelen veriler diğer füzenin komuta araçlarına iletilir. Karşılıklı olarak bu bilgi akışından sonra tüm füze sistemi kontrolü altındaki tüm ülke hava sahası güvenliği hakkında bilgi sahibi olur. Ayrıca bu sistemler tüm Karadan havaya savunma sistemlerine ile bağlıdır. Bağlı olması gerekir. Böylelikle tüm ha sahası sı koruma altına alınmış olur. Bu istemleri ülkedeki gerek karada ki gerek denizdeki gerek havadaki tüm radar unsurları ile ortak olarak entegre bir şekilde çalışır (1).
2006 yılında Savunma Sanayii İcra Komitesi, bölgesel tehditlerin arttığı ve bu sebeple artık bir balistik koruma sistemin kurulması konusunda karar alınmasına karar verildi. 2008 yılında SSM Murat BAYAR, ilk 4 bataryanın satın alım sonraki 4 bataryanın yerli katkı ile üretebileceğini, yeterli koruma alanı oluşturulana kadar alınacağı açıklanmıştı. Dönemin dış işleri bakanı Sayın Ahmet Davutoğlu ise Çinin ucuz teklifi ve ortak üretim vaadi teklif ettiklerini ifade etti. Dönemin Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ise kararın kesin olmadığını şeklinde konuştu (2)..Aslında proje ilk kapsamda sadece stratejik hedeflerin koruması olduğu ve projenin daha sonra revize edilerek Tüm ülke sathının dahil edildiği anlaşıldı (3) .Savunma sisteminin yerli sistemler ile entegrasyonu yerli yazılımlar ile yapılıp herhangi bir sorun çıkmayacağı açıklandı(4).
Dönemin ihalesinde neden Patriot seçilmemesi sorusuna ise, menzil ve irtifa yönü ile en yetersiz sistemin Patriot pac-3 olduğu ortaya koyulmuştu. En etkili füze sisteminin ise s-400 olduğu lakin fiyat konusunda anlaşılmadığı belirtildi(5).
Çin 3,5 milyar dolar, Fransa -İtalya ortaklığı 4,4 milyar dolar, ABD 4,5 milyar dolar fiyat verdi.Çin’in yerli ortaklığı yüzde 30 ve ortak üretim ,İtalyan-Fransa’nın ve yüzde 10 yerli katkı vermeyi talep ederken ortak üretim teklifinde bulunmadı(6).
Tüm olaylar olurken ABD ve NATO ülkelerinin derin endişeler içerisinde olduğunu ABD Dışişleri Bakanı John Kerry ve Fransa Savunma Bakanı Jean-Yves Le Drian tarafından açıklandı. ABD’de ise bu ihaleye karşılık olarak senatoya Çin’den alınacak sistem sistem ile NATO entegrasyonun ABD finansmanının kullanılmasını yasaklayan bir yasa tasarısı verildi(7).

4 milyar dolarlık T-LORAMIDS (Türk uzun menzilli hava ve füze savunma sistemi) projesi çerçevesinde Çin ile yapılan uzun pazarlıklar çerçevesinde Çin FD-2000 (Fand-Dun-Savunma kalkanı ) satın alınmasına karar verildi. Bu projenin kazanmasında ortak üretim ,yani mevcut füze teknolojisinin Türkiye’ye aktarılması olduğu basında yer aldı (8).Bir ab dli yetkili Çin sisteminin NATO sistemine entegrasyonu için Mode 5 kodlarına ihtiyaç duyduğunu, bu kodların verilmesi dost düşmen tanımlama sisteminin işleyişini sağladığını ve bu kodların verilmesinin çılgınlık olduğunu beyan etti. ABD’nin Türkiye Büyükelçisi Francis J. Ricciardone, Çin’in bir NATO (9) ülkesi olmadığını, ve sistemin bir NATO sistemi olmadığını bunun önemli bir sorun olduğunu açıkladı(10).

Türkiye Çin’den uzun menzilli füzeleri almaktan vaz geçti(11).Vazgeçilme sebebi içerisinde kendi savunma sistemimiz kendimizin kuracağı ilan edilmişti. Bir Diğer iddia ise yarışmayı kazanan CPMIEC şirketinin ABD nin yaptırımlar listesinde olduğu iddia edildi(12).Bir diğer iddia ise Türkiye’nin NATO ittifak sistemi içerisinde yer aldığını ,Türkiye’ye güvece verildiği ve yerini belli etti(13). Türkiye hangi sistemi kurmalı yada savunma sistemi konusunda nasıl bir yol izlenmeli sorusu tartışılırken Rusya Suriye’ye s400 savunma sitemlerini kurdu(14).
8 ağustos 2016 tarihinde dış işleri bakanı Çavuşoğlu, Rusya cumhurbaşkanı Putin ile Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın görüştüğünü, sanayi ve işbirliği konusu üzerinde durulduğunu ,Rusya’nın milli savunma sistemiyle ilgilendiklerini belirtti(15).18 aralık 2016 tarihinde açıklama yapan millî savunma bakanı Fikri Işık ,Rusya’nın teklifini göz ardı etmediklerini açıkladı(16).27 Mart 2017 günü Rus Rosteh yetkilisi Sergey Çemezov, Türkiye’nin 2.5 milyar dolar karşılığında Rusya’dan 4 adet s400 füze sistemini satın aldığını açıkladı. Sistemin ilk sevkiyatının Mart 2020’de planlandığını, kontratın yüzde 45 avans geriye kalan yüzde 55 ‘lik kısmın Rusya’dan krediyle alınacağını söyledi (17).S 400 savunma sisteminin satın alınması uluslararası arenada çok farklı şekillerde yorumlandı. En dikkat çekici olan Türkiye’nin Astana sürecinde elini güçlendireceği yönünde olan yorumlandı (18). S 400’ler konusunda farklı görüşlerde mevcuttu. Çin füze sistemi gibi NATO ile entegrasyon sorunu yaşanacağını, S 400’lerin verimli kullanılmaması durumunda ödenen paranın boşa gideceği, ve çekilen restin ABD ye hiçbir etkisi olmayacağı görüşünü uzmanlar dile getirdi (19).Yurt dışından alınan savunma sistemlerinin hiçbir işe yaramayacağı, savunma sitemi alınan ülkenin Türk savunma sistemini güvenlik ihtiyacımızı karşılık vermeyeceği, Türkiye’nin kendi savunma sistemini kendisinin kurması gerekliliği diğer iddia edildi (20).
2017 yılında ABD Suriye’de bir askeri üssü vurdu. Yeni şafak gazetesinin haberine göre Rus s 400 sistemi hiçbir işe yaramamıştı ve etkin hale gelmemişti. Rus medyasında şok yaşandığı ve Rus yetkililerden her hangi bir açıklanmanın gelmediği haberin devamında yer aldı (21).

2018yılının şubat ayında ABD dış işleri bakanlığından s 400 tasarımını ve satışını yapan şirketinin ABD’nin yaptırımlar listesine girdini bu karardan Türkiye’nin nasıl etkileneceğinin netlik kazanmadığı, ABD’nin Türkiye’ye yardımcı olmak istediğin ve bu konuda görüşmelerin devam edeceği açıkladı (22)(23). 27 mart 2018 günü TBMM Dışişleri Komisyonu Başkanı Volkan Bozkır Türkiye’nin NATO’dan çıkmak gibi bir emelinin olmadığını, s 400 s 400 anlaşmasının yapıldığını ve bırakmanın artık söz konu olmadığını beyan etti. ABD ‘de ki temasları hakkında bilgi veren Bozkır , ABD’nin Patriot sistemlerini almaması halinde f 35 uçaklarının satışını iptal edeceği söylemiyle artık bir yere varılmayacağı, devrin değiştiğini ifade ettikleri beyanında bulundu(24).
27 mart günü ABD dış işleri bakanlığı resmi ofisinden ABD Dışişleri Bakanlığı Siyasal ve Askeri İşlerden Sorumlu Kıdemli Müsteşar Yardımcısı Tina Kaidanow savunma ve güvenlik konularında temaslar için Ankara’ya geleceği ve temaslarda bulunacağı açıklaması geldi(25).ABD’li diplomatın S 400 anlaşmasına karşı alternatif olarak bir Patriot teklifi vereceği yorumları yapıldı(26).Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Hami Aksoy ise ABD ile Patriot temaslarının devam edildiğini, yaptığı basın açıklamasında söyledi(27). 27 Mart 2018 günü Washington Times gazetesinde ABD eski donanma sekreteri J. William Middendorf II yaptığı analizde ,Türkiye’nin ABD ile ilişkilerinin tamir edilmesi, NATO içinde tutulması gerekliğini ortaya koymuştur. Middendorf aksi takdirde hesaplanamaz sonuçların doğacağından bahsetmiştir (28) .
Süreçten anlaşılmaktadır ki Türkiye Cumhuriyeti Uluslararası arenada her daim önemini koruyacak, güvenliği tüm dünya ülkeleri tarafından önem atfedilecek ve bu konuda her zaman Türkiye ile müttefik olunmak için çaba gösterilecektir.

Ömer Gök kafkassam uzmanı
Kaynakça
1 http://www.kokpit.aero/hakan-kilic-cin-fuzesi-almali-miyiz
2 https://tr.sputniknews.com/turkish.ruvr.ru/2013_10_07/cinle-birlikte-fuze-uretmek-turkiyeyi-guc-haline-getirir/
3 http://www.kokpit.aero/hakan-kilic-cin-fuzesi-almali-miyiz
4 https://www.haberler.com/cin-fuzesine-son-nokta-koyuldu-5333028-haberi/
5 http://www.21yyte.org/tr/arastirma/milli-guvenlik-ve-dis-politika-arastirmalari-merkezi/2013/09/29/7232/cinden-alinan-fuzeler-savunma-sistemimize-yarar-saglar-mi
6 http://ekonomi.haber7.com/gundem-veriler/haber/1088905-fuze-ihalesinde-kritik-gelisme
7 http://foreignpolicy.com/2013/12/10/congress-moves-to-spike-chinas-missile-deal-with-turkey/
8 http://www.gazetevatan.com/menzili-patriot-tan-uzun-ama—-572507-gundem/
9 https://www.defensenews.com/article/20131003/DEFREG01/310030021/Controversy-Deepens-Over-Chinese-Air-Defenses-Turkey/
10 https://thediplomat.com/2013/10/natos-mounting-opposition-to-turkeys-chinese-missile-system/
11 https://eurasianet.org/s/turkey-finally-abandons-controversial-chinese-missile-deal
12 http://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/11/151115_turkiye_cin_iptal
13 https://tr.sputniknews.com/turkiye/201511161019061546-turkiye-cin-fuze-/

14 https://www.ntv.com.tr/dunya/rusya-s-400-fuzelerini-suriyeye-konuslandirdi,q4xvFUui7E2LAwVBlbCDgQ
15 http://www.haberturk.com/ekonomi/teknoloji/haber/1281194-fuze-savunma-sistemi-projesini-ruslar-istiyor
16 https://www.cnnturk.com/video/turkiye/milli-savunma-bakani-fikri-isiktan-rusyanin-s-400-teklifiyle-ilgili-aciklama
17 https://tr.sputniknews.com/savunma/201712271031570715-rusya-rosteh-turkiye-s400-batarya/.
18 https://www.amerikaninsesi.com/a/rusya-dan-s-400-alinmasi-turkiye-nin-soci-gorusmelerinde-elini-guclendirecek-mi/4181493.html
19 http://www.kokpit.aero/s400-fuze-alimi-hakan-kilic
20 http://www.internethaber.com/bomba-iddia-s400ler-ise-yaramayacak-1822789h.htm
21 https://www.yenisafak.com/dunya/rusya-s-400leri-yetersiz-kaldi-2640353
22 http://www.businessht.com.tr/guncel/haber/1851378-abd-den-s-400-mesaji-yaptirim-nedeni-olabilir-alternatif-icin-haziriz
23 http://www.hurriyet.com.tr/dunya/abdden-s-400e-alternatif-oneri-40752074
24 https://tr.sputniknews.com/turkiye/201803271032805752-bozkir-s400-aciklamasi-anlasma-yapildi-birakmak-soz-konusu-degil/
25 https://www.state.gov/r/pa/prs/ps/2018/03/279606.htm

26 http://www.gunes.com/gundem/abd-li-diplomat-s-400-lere-alternatifle-geliyor-860179
27 http://www.ensonhaber.com/disisleri-abd-ile-patroiot-gorusmesi-yapiyoruz.html
28 https://www.washingtontimes.com/news/2018/mar/27/why-its-important-for-america-to-repair-the-relati/