Putin kendine geldi-Abhazlar çıldırmış olmalı!
Rusya ile yaşanılan kriz; kamuoyuna yansıyan haberler ekseninde sürdürülebilir potansiyelde seyrediyor. Ancak “one minute-Mavi Marmara” sonrası İsrail’le nasıl kapalı kapılar arkasında dirsek temasıyla devam ettirildiyse Rusya ile diyalog aynı şekilde kamuoyundan uzak şekilde her iki ülkenin çıkarları doğrultusunda yaşam belirtisi gösteriyor. Yunanistan Başbakanı Aleksis Çipras’tan Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’e kadar birçok devlet başkanı Rusya ile Türkiye arasındaki krizin çözümü için arabulucu oldular. Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Türkiye ile Rusya arasındaki gerilimden rahatsızlık duyduklarını söyledi. Alınan sonuç her iki ülkenin karakutularında saklı. Zamanı gelince ortaya çıkar.
Gerçi kronolojik şekilde her iki ülke arasındaki krizin seyri konusunda yazdıklarımla bildiklerimi paylaştım. Rusya ile Türkiye arasında sorun bir başka ülkede yani Suriye’de patlak verdiğinden yaşanan kriz, direkt değil dolaylı bir sorun. Her şeye rağmen Türkiye ile Rusya arasında örtülü mutabakatın, görünürde çatıştıkları Suriye dâhil olmak üzere mevcut olduğunu düşünüyorum. Hatırlarsanız 23 Eylül 2015’te Moskova Ulu Camii’nin açılışına katılan Erdoğan, daha sonra Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile görüşmüştü.
Görüşmede Putin’in Erdoğan’a “Esad ülkenin yüzde 15’ini kontrol edebiliyor. Şam’dan başlayıp Humus, Hama üzerinden Lazkiye’yle Akdeniz’e açılan bir butik devlet kurma peşinde” dediği, konuşmanın muhatabı Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından kamuoyu ile paylaşılmıştı. Bu diyalogdan anlaşıldığına göre, Suriye’deki Rus kuvvetleri, Baas rejiminin diktatörü Esad için butik devlet inşa etmeye çalışıyor. Bkz Ömür Çelikdönmez/29 Eylül 2015/ fikrikadim.com/Şırnak Kerbelaya döndü Rusya Suriye’yi böldü!
Rusya’nın inşa etmeye çalıştığı butik devlet projesinden Türkiye’yi cumhurbaşkanı nezdinde bilgilendirdiği anlaşılıyor. Nitekim geçtiğimiz Aralık aynının son günlerinde Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, Rusya’nın Suriye’deki politikalarına değinerek, “Rusya, Esed’e Lazkiye’de butik devlet kurmak istiyor.” sözlerini yineledi. Demek ki Rusya ve Türkiye arasında üstü örtülü bir anlaşma var. Türkiye Irak ve Suriye yeniden şekillenirken masa başında olmak istediğini hem Rusya’ya hem de Amerika’ya göstermiştir. Avrasya düşü yeniden canlanıyor, Rusya ile ilişkiler fabrika ayarlarına dönebilir. Bkz. Ömür Çelikdönmez/ 28 Aralık 2015 Pazartesi/ nokta32.com/Avrasya’nın geleceği ve Özyönetim talebi!
Rusya’nın Türkiye’ye yönelik Türk mallarını protesto eylemleri Türk mallarını ambargoya dönüştü. Özellikle turizm ve inşaat sektöründe faaliyet gösteren Türk şirketlerinin çalışma izinleri fesih edildi. İki ülke yöneticileri birbirlerini suçlayan zehir zemberek açıklamalar yaptı. Tüm bunlara rağmen aralarında Türkiye’nin de yer aldığı ve Rusya’nın kurucu üyesi olduğu, BRICS Ülkeleri Kalkınma Bankası ve Çin’in öncülüğünde kurulma çalışmaları devam eden Asya Altyapı Yatırım Bankası’nın Türkiye ve Rusya tarafından onaylandığını görüyoruz.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, “Asya Altyapı Yatırım Bankası Kuruluş Anlaşmasının Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun”u onayladığında, Rusya Başbakanı Dimitriy Medvedev, Başkent Moskova’da yapılan BRICS Ülkeleri Uzmanları toplantısında, BRICS Ülkeleri Kalkınma Bankası hakkında bir anlaşma imzalandığını ve üye ülkelerin döviz rezervlerinde oluşabilecek problemleri önlemek için şartlı döviz rezervleri havuzunun oluşturulması yönünde karar alındığını söylemişti. Şimdi buna ne diyeceksiniz? Ruslara demezler mi bu ne perhiz bu ne lahana turşusu?
Krizin sonlanmak üzere olduğunun bir başka belirtisi de Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in, ülkesinin NATO ile işbirliğini canlandırmak istediğini açıklaması. Rusya Devlet Başkanı Putin, “Batının yaptırımları Ukrayna’ya yardım etmek için değil, Rusya’yı jeopolitik olarak geriye itmeye yönelik. Bu aptalca ve iki tarafa da zarar veriyor” görüşünü de tekrarladı. Putin’in Suriye konusunda Türkiye ile aynı noktaya geldiğinin göstergesi Alman basınına verdiği mülakatta; “Beşar Esad’a siyasi sığınma hakkı tanıyabileceğini” söylemesi. Batıda dört yıldan beri tartışılan “Suriye’deki iç savaşın bitmesi için Esad gitmeli” polemiğine değinen Putin, “Bana göre Esad’ın akıbetini tartışmak için zaman daha çok erken. Ancak günün birinde Suriye lideri ülkesini terk etmek zorunda kalırsa Rusya’da kolaylıkla siyasi sığınma hakkı alabilir” dedi.
Nasıl ki İsrail ile Türkiye arasındaki diyalog önce dini kurumlar üzerinde yürütülmüşse Rusya ile Türkiye arasındaki görüşmelerin de din üzerinden devam ettiği anlaşılıyor. Türkiye’ye zeytin dalı uzatan sıradan bir isim değil. Rusya’nın en kudretli din adamı Rus Ortodoks Kilisesi’nin önderi Patrik Kirill. Rus Ortodoks Kilisesi’nin önderi Patrik Kirill, zengin Avrupa’nın Hristiyanların baskı gördüğü bir yer haline geldiğini, Rusya’da dindarlık oranının arttığını vurguladı.
Türkiye’nin düşürdüğü Rus savaş uçağı nedeniyle ikili ilişkilerde gergin günler yaşanırken, Rus Ortodoks Kilisesi Patriği Kirill, Türkiye’nin Hristiyan azınlıklara yönelik politikasını övdü, Türkiye’de Hristiyanlara karşı sert uygulamaların olmadığına işaret etti. Patrik Kirill, “Bugün yaşananların hiç biri daha önceden İslam dünyasında yaşanmadı. İşte Türkiye, Osmanlı İmparatorluğu örneği. Evet Osmanlı’da Hristiyan azınlıklar vardı. Ama kimse onları katletmedi” diyerek Osmanlı İmparatorluğu’nun azınlıklara yönelik politikalarını övdü. Bu demektir ki Rusya ile Türkiye arasındaki ilişkiler düzelmek üzere.
Türkiye ile Rusya arasındaki krizin düzelme trendine girdiği süreçte, “zürafanın şaşkını beyaz giyer giyer kış günü” hesabı Abhazya Cumhuriyeti Rusya’nın Türkiye’ye karşı aldığı ekonomik yaptırımlara katıldı. Ancak işin garip tarafı, Türkiye’de yaşayan Abhaz nüfusun Abhazya Cumhuriyetinde yaşayan Abhazlardan hayli fazla olması. Abazaların dünya genelinde en büyük nüfusa sahip oldukları ülke Türkiye’dir. Abhazya Başbakanı Artur Mikvabiya, Türkiye’ye karşı yaptırımlar içeren bir kararnameyi imzaladı. Kararname aynı zamanda Ekonomi Bakanlığı’na, Abhazya hükümeti sözleşmelerine göre çalışan Türk mercilerini yasaklaması konusunda tedbir alma talimatı veriyor. Buna 2015-2017 yılları arasında Abhazya’nın sosya-ekonomik kalkınmasına yardımcı olmak için yapılan yatırım programları da dahil olacak. Kararname, bu tedbirlerin Rusya ve Abhazya arasında imzalanan Stratejik Ortaklık ve İşbirliği Anlaşması’nın 4’üncü maddesine göre uygulandığı belirtiliyor. Bu anlaşmaya göre Rusya ve Abhazya’nın ortak bir dış politika gütmeleri öngörülüyor. Birileri Türkiye’de yaşayan Abhazlar, Abhaz Cumhuriyeti yöneticilerine Türkiye’de yaygın olarak kullanılan “büyük lokma ye büyük laf etme” atasözünü hatırlatmalı. Ne de olsa birbirimizin yüzüne bakıyoruz.
Ömür Çelikdönmez
