Kuzey Irak Petrolü ve İran
Mart 2016 tarihinde Tahran, Kuzey Irak petrolleriyle ilgili Barzani’ye, sürpriz bir teklif yapmıştı. Teklife göre İran, Irak Kürt Bölgesel Yönetimi’ne (IKBY) sahip olduğu petrolü İran toprakları üzerinden Basra Körfezi’ne oradan da dünyaya satabileceklerini söylemişti. Mart 2016’da Erbil merkezli Rudaw sitesine konuşan İran’ın Süleymaniye Başkonsolosu Saidullah Mesudi, İranlı hükumet yetkililerinin IKBY petrolünün İran üzerinden dünya pazarına girmesi için Erbil yönetimini ikna etme girişimlerinin olduğunu belirtmişti. Tahran’ın bu girişimi, bölgede hızla değişen siyasi ve ticari dengelerin, yeni gelişmeleri de beraberinde getireceğinin sinyallerini vermişti.
Bu doğrultuda İranlı büyük şirketlerin bu projeyi yürütebilecek kapasitesinin olduğunu söyleyen Mesudi, “Sadece projenin uygulanması için iki tarafın güçlü iradesine ihtiyaç var” açıklamasında bulunmuştu. Mart ayında Süleymaniye Valisi’yle bir görüşme yaptıklarını söyleyen Mesudi, petrol boru hattıyla ilgili yakın zamanda anlaşmaların yapılacağını,bunun için IKBY’nin kararının beklendiğini ve İran’ın bu beklentisinin Süleymaniye Valisi’ne iletildiğini kaydetti.[1] Bu haberin ardından Erbil merkezli Rudaw’da yer alan bir habere göre Irak Kürt Bölgesel Yönetimi Lideri Mesud Barzani’ye bağlı bir heyetin, Temmuz ayında Tahran’ı ziyaret edeceği bildirildi. Heyet, bölgedeki petrolün, Basra Körfezi’nden uluslararası alıcılara ulaştırılması konusunda İranlı yetkililerle anlaşma imzalayacak.
Barzani’nin Tahran temsilciliğini yapan Nazım Debbağ, Barzani heyetiyle İran petrol Bakanlığı arasında geçtiğimiz Nisan ayında yapılan toplantıların olumlu sonuç verdiğini dile getirdi. Debbağ, gelecek ay detaylı görüşmelerin gerçekleştirilerek, İran’la yeni bir boru hattının inşası konusunda nihai anlaşmanın sağlanabileceğine dikkat çekti. Debbağ, anlaşma sağlanırsa her iki tarafın da ekonomik ve siyasi hedeflerine katkı sunacak olan boru hattından günlük 250 bin varil petrolün akabileceğine işaret etti. İran Petrol Bakanı Bican Zengene, konuya ilişkin yaptığı açıklamada, ortak boru hattıyla ilgili yapılan ikili görüşmelerde önemli mesafe kat edildiğini ve anlaşmanın, hem siyasi hem de ticari açıdan her iki taraf için de önem arz ettiğini vurguladı.
Petrol boru hattının inşası sonrasında doğalgaz hattı için de görüşmelerin başlayabileceği belirtiliyor.[2] Zira Kuzey Irak bölgesi 45 milyar varil petrol rezervinin yanı sıra 1 ila 3 trilyon metreküp arasındaki doğalgaz miktarına da ev sahipliği yapıyor ve bu rakamlar, hiç de küçümsenecek boyutta değil. Kuzey Irak Bölgesinin, Bağdat Yönetiminden bağımsız olarak yürüttüğü petrol satışlarından önemli bir gelir elde ettiği biliniyor. Ayrıca 45 milyar varil petrol rezervine sahip olan Kuzey Irak Bölgesel Kürt Yönetimi lideri Mesud Barzani, başta Kuzey Irak olmak üzere bütün Irak petrollerinde hakları ve payları olduğu görüşünde ısrarcı.
Ayrıca anlaşmanın daha önce Ankara ve Barzani arasında imzalanan petrol satışı anlaşmasına da bakan yönü var. Zira Barzani ve Tahran arasında yapılması planlanan anlaşma, Barzani-Ankara hattına alternatif bir ticaret güzergâhı olarak değerlendiriliyor. Buna göre Barzani-Ankara arasındaki olası bir gerilim durumunda, Barzani-Tahran hattının devreye girme ihtimali yüksek. Geçtiğimiz Mayıs ayında Iraklı bir Kürt milletvekilinin konuyla ilgili yaptığı açıklama, olası anlaşmanın Barzani-Ankara hattına “alternatif” bir anlaşma olduğu fikrini güçlendiriyor. Iraklı Kürt vekil, konuyla ilgili yaptığı değerlendirmede; Kuzey Irak’tan çıkarılan petrolün satışı konusunda Ankara’ya bağımlı olunmasının, kendileri için bir risk olduğunu ve bu riskin ortadan kaldırılması için alternatif ihracat güzergâhları bulunması gerektiğinin altını çiziyor.[3]
Barzani- Tahran arasındaki anlaşmada Bağdat’ın tavrının ne olacağı sorusu ise anlaşma adına dikkat çekilmesi gereken başka bir nokta. Zira anlaşma şartlarının sağlanması için Bağdat’ın onayı gerekiyor. Tahran- Bağdat ilişkilerinin de iyi olduğu gerçeği göz önüne alınırsa Bağdat’ın bu anlaşmaya karşı gelme ihtimali zor görünüyor.
Cemalettin Taşken/http://www.ankarastrateji.org
————————————————————
[1]http://www.asrenaft.com/fa/doc/news/12445/%D9%86%D9%82%D8%B4%D9%87-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%86%D9%81%D8%AA-%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86
[2] http://rudaw.net/mobile/english/business/26062016
[3] http://www.aljazeera.com/news/2016/06/iraq-kurds-iran-eye-oil-deal-160621072705742.html
