Kürtlerin yeni cephesi İran mı?
15 Haziran’da İran’ın Şino kentinden bir haber ajanslara düştü. Silahlı bir grup İran Devrim Muhafızları’yla çatışmıştı. Çatışmada silahlı gruptan altı Devrim Muhafızları’ndan da altı kişi ölmüştü. Kısa süre sonra silahlı grubun kimliği öğrenildi: İran Kürdistan Demokrat Partisi’ne (İKDP) mensup halk arasında peşmerge olarak adlandırılan silahlı gruplar.
Çatışmada öldürülen altı İKDP peşmergesi daha toprağa verilmeden bir çatışma haberi de Piranşar kentinden geldi. Takip eden günlerde, İran’ın değişik kentlerinden peş peşe çatışma haberleri gelmeye başladı. İran saldırılara sınır hattını ve İKDP kamplarının bulunduğu alanları bombalayarak karşılık verdi.
Peki yaklaşık 20 yıldır İran’a karşı silah kullanmayan İKDP birden bire neden silaha sarıldı? Kurulduğu 1946 yılından sonra Tahran’a karşı silahlı mücadeleye başlayan İKDP 1996’da Irak’ın kuzeyinin Kürtlerin denetimine girmesiyle silahlı mücadeleyi Irak Kürtleri zarar görmesin diye bıraktı. Kürt liderler Celal Talabani ve Mesut Barzani tarafından bölgeye davet edilen İKDP silahlı gücünü alarak Irak Kürt bölgesine yerleşti.
Yıllardır aileleriyle birlikte Kürt bölgesindeki kamplarda yaşayan İKDP’liler silahlı gücünü dağıtmadı. Muhtemelen günün birinde İran’a karşı yeniden silahlı mücadele verebileceklerini düşündüler. İşte bu düşünce haziran ayının ortalarında Şino’da hayata geçti. Ancak çatışmaların geçmişi bir yıl öncesine dayanıyor. İKDP önceki yıllarda silahlı gücünü yeniden İran’a gönderme kararı aldı. Peşmergeler hem yeniden kamp kuracak, hem de yerleşim birimlerine inerek, siyasi çalışma yapacaktı. Bu plan doğrultusunda peşmergeler gruplar halinde İran’a gitmeye başladı.
Bölgeye yeniden yerleşen peşmergeler İran güçleriyle çatışmaya başladı. Yaygın inanış bu saldırıların arkasında bölge ülkeleri ya da başka güçlerin olduğu yönünde.
İranlı Kürt Siyasi aktivist Hadi Azizi’ye göre ise İKDP İran’a karşı meşru müdafaa yapıyor. Saldırılarda dış güçlerin parmağı olduğu yönündeki görüşe katılmayan Azizi’nin Al-Monitor’a şöyle dedi: “Şüphesiz Orta Doğu siyasetinde İran’ın eli zayıftır. Uluslararası lobiler, bölge ülkeleri İran’a her zaman destek vermiyor. İranlı Kürtler başkaldırıya hazırdır. Uluslararası güçlerin etkisi yoktur, olsa da normaldir. İran hükümetinin düşmanı çoktur, kirli siyasetteki rolü açıktır. Suudi ya da diğer devletlerle ortak çıkarlar üzerine çalışma yapılabilir. Ama başka bir destek yok sadece Kürt güçleridir”.
Bu çatışma, İran’la yeni ekonomik anlaşmalara imza atan Irak Bölgesel Yönetimi’ni nasıl etkiler? Azizi çatışmaların Kürt yönetimini etkilemeyeceğini belirterek şöyle devam etti: “Güney Kürdistan eskisi gibi değil. Kürt hükümetinin dünya lobileriyle ilişkisi var. Peşmergeler DAEŞ’le savaştı insanlığa büyük hizmet etti. Onların lobi ve desteği yüksektir. Artık onların çıkarları zarar göreceği için ‘hiçbir zaman savaşmayız’ diye bir durum olmaz. Uluslararası ilişkileri olduğu için İran hükümeti etki edemez”.
Erbil’de yaşayan siyasi analist Sıddık Hassan Şükrü ise farklı düşünüyor. Çatışmaların konjonktürel ve yeni bir konseptin başlangıcı olduğunu düşünen Şükrü Al-Monitor’a şöyle konuştu: “İran’da Kürtlerin haklarını silah yoluyla alabilecek bir stratejileri görünmüyor. İdeolojik, silahlı, insan hakları açısından büyük varlıkları görünmüyor. Muhafazakar siyasetleri aynen devam ediyor. Savaşı yürütebileceklerini sanmıyorum. Orta Doğu konjonktürü bunları zorunlu kılıyor. Türkiye ve Suudi ile ilişkileri iyidir, KDP ile ilişkileri iyidir. Bundan dolayı oradan bir varlık göstermek istiyorlar. Suudi Arabistan ve İran arasında tarihsel bir çekişme var. (…) Özellikle İsrail’in gizli oyunları var. DAEŞ yoluyla Orta Doğu’yu yeniden dizayn etmeyi düşündüler. Özellikle Irak ve Suriye’yi dizayn etmek istediler ancak öngörüleri yanlış çıktı. DAEŞ yenildi. (…) Şimdi ona destek verenler de ondan kurtulmanın yollarını arıyor”
Bu güçlerin tüm Kürt muhafazakar güçleri bir araya getirmeye çalıştığını söyleyen Şükrü şöyle devam etti: “Kürtlük adına bir araya getirmeye çalışıyorlar ama geç kaldılar artık bu tutmaz. Bölgeyi dizayn projeleri vardı, arkasında Müslüman Kardeşler fikri vardı. Katar, Suudi Arabistan ve bazı Avrupa ülkeleri destek veriyordu. Türkiye örnek gösteriliyordu. Proje bozuldu, İslami terörist hareketler ortaya çıkınca yürümedi. Şimdi Kürdistan’ın elden gitmesini istemiyorlar. Kürdistanı kendilerine alan yapmak istiyorlar. (…) İsrail, Erdoğan ve Suudi Arabistan’dan söz aldılar. Suriye ve Irak’ta ciddi bir planları vardı. Suriye ve Irak’ta, İran’a karşı IŞİD’le Selefi Vahabi bir devlet kurmaya çalıştılar. Türkiye, PKK ve diğer hareketlere karşı savaşmasını istiyordu, İsrail ve Suudi Arabistan da İran’a karşı savaşsın istiyordu. Bu proje yürümedi, şimdi Kürtler arasında böyle bir şey yapmak istiyorlar”
Çatışmalar sürerken İKDP internet sayfasından bir açıklama yaparak, saldırılarını artıracağını duyurdu. Ancak Şükrü bunun çok mümkün olacağını düşünmüyor: “Ben büyük eylemler yapacağını sanmıyorum. Bu eylemler, askeri ve siyasi dengeler açısından anlamlı değil. İKDP’nin 80-90’larda İran’la ilişkileri vardı. İran’ın KDP üzerinde etkisi çoktur. Silahlı mücadeleyi isteseler dahi ileri götüremezler. Gençler içinde çok güçlü değil. Göçmen bir hareket. İki ay savaşıp sonra evlerine dönüyorlar. Bunlar gerilla hareketini yürütemezler. İranlı Kürt partileri her ne kadar Irak Kürdistan’ını kullanıp İran’a saldırsa da, İran kendi topraklarından yanıt vermiştir. Siyasi, ekonomik ve kültürel ilişkilerini bozmak istememiştir. 2000’lerde çok saldırıları oluyordu ama Kürt bölgesiyle ilişkileri bozmuyordu. Çok etkisi olacağını düşünmüyorum”.
İKDP 27 Haziran günü Sakız’da çıkan çatışmada aralarında bir generalin de bulunduğu yedi İran askerinin öldürüldüğünü duyurdu. Çatışmaların bölgeye etkisi tahmin düzeyinde. Bölge ülkeleri ve uluslararası güçler çatışmalarla ilgili henüz yorum yapmadı. İKDP her ne kadar saldırıları sürdüreceğini açıklasa da kış geldiğinde bölgenin coğrafi koşulları nedeniyle saldırılara uzun bir ara vermek zorunda kalacak.
Mahmut Bozaslan
http://www.al-monitor.com
Not: bu konu hakkında kafkassam uzmanalrından Ali ŞAhini http://www.kafkassam.com/iran-sahasinda-pjak.html yzısına bakılabilir.
