İsrail ve Türkiye, 2010 yılında 10 aktivistin hayatını kaybettiği (şehit dolduğu) Mavi Marmara saldırısı sonrası büyükelçilerini karşılıklı olarak geri çekmiş, diplomatik ilişkiler maslahatgüzar seviyesinde yürütülmüştü. İki ülke arasındaki 6 yıldır devam eden diplomatik kriz ise Haziran ayında varılan; 20 Ağustos’ta TBMM, 31 Ağustos’ta da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından onaylanan anlaşmayla resmen son bulmuştu. Türkiye ile İsrail arasında 2010 yılındaki Mavi Marmara kriziyle kopan diplomatik ilişkilerde ilk normalleşme adımı İsrail’den geldi.
İsrail Dışişleri Bakanlığı, Eitan Na’eh’i Ankara Büyükelçisi olarak atadı. 2013 yılından bu yana İsrail’in Londra temsilciliğinde büyükelçi yardımcısı olarak görev yapan Na’eh, daha önce İsrail’in Azerbaycan Büyükelçisi olarak da görev yapmıştı. Jerusalem Post gazetesi, Na’eh’in 1993 yılında da Ankara Büyükelçiliği’nde görev aldığına dikkat çekti. İki ülke, bölgedeki güvenlik endişeleri ve doğal gaz konusunda yapılabilecek karlı anlaşmalar nedeniyle, ilişkilerin normalleştirilmesine yönelik olarak çalışacaklarını söylemişti. (Bkz. http://www.kafkassam.com/turk-rus-israil-iliskilerinin-mimari-enerji-jeopolitigi.html )
Eitan Na’eh; 1993 yılında Ankara Büyükelçiliği’nde görev yapmasına rağmen Türk kamuoyu onu çokta yakından tanımıyor. Yeni Büyükelçinin ismi ‘Eitan’, 2014 Ekim’de Haaretz’de yer alan habere göre İsrail nüfus kaynaklarında en yaygın kullanılan isimler arasında. İsminin Türkçesi; ‘kalıcı, sağlam, taşınmaz, sabit’ gibi anlamlar içeriyor. Ayrıca İsrail’in güneyinde 433 kişilik bir nüfusa sahip bir yerleşim adı. Sosyalizm ve siyonizmi pratik bir şekilde bir araya getiren ‘kibuzt’lardan farklı bir dini statüde olan, Moshav adı verilen, daha dindar işçi köylülerin yaşadığı bu köy ve Shephelah’a bağlı. Shephelah; Samiriye dağlarında ve Sharon Ovası arasındaki tepelik bölgede yer alıyor. İbranice İncil, Shephelah’dan birkaç kez bahseder. “Düşük” anlamına gelen bu sözcük genellikle “alçak” veya “etek” terimlerine tercüme edilmiştir. Terim, Yahudilikte 12 ila 15 mil çapında bir bölgeye işaret eder.
Eitan köyü; İsrail devletinin ilanından sonra, Tunus’tan göç eden Yahudiler tarafından 1955’te kuruldu. 1948 yılında, Tunus’ta yaklaşık 105.000 Yahudi yaşıyordu 1956 yılında Fransa’dan ayrılarak bağımsızlığını kazanmasının ardından hayata geçirilen bir dizi Yahudi karşıtı politika yüzünden başlayan göçlerin yarısının son durağı İsrail olurken, diğer yarı ise Fransa’ya göç etti. Yeni Büyükelçinin soyadı Naeh; İran’ın Güney Horasan Eyaletinde bir köy adı olarak İsrail kaynaklarında geçiyor. Ayrıca 1890-1954 arasında yaşamış, Avraham Chaim Naeh adında bir Filistinli hahamdan söz ediliyor. İbranice Naeh “iyi görünümlü, hoş” manasında olabilir. Arapça Nahl ise bal arısı anlamında. Adı geçen büyükelçinin isimlerinin etimolojik anlamlarından hareketle, aile köklerinin Tunus ve İran’a uzandığı söylenebilir.
Eitan Na’eh; 17 Eylül 1963 yılında İsrail’de doğdu. 1982-1985 arasında İsrail ordusunda askerliğini yaptı. 1991’de Tel Aviv Üniversitesi Siyasi Bilimler Fakültesinden mezun oldu ve masterı Ortadoğu üzerineydi. 1991-1993 döneminde İsrail Dışişleri Bakanlığı diplomasi kursunu iyi dereceyle bitirdi. Aynı yıllarda Dışişleri Genel Müdür Yardımcısıydı. Diplomasi kariyerinde Türkiye önemli yer tutan Eitan Na’eh; 1993-1997 arasında İsrail Devleti’nin Türkiye’deki Büyükelçiliği’nde önce ikinci, sonra ise birinci sekreteriydi. 1997-1999 yılları arasında ABD’nin Chicago eyaletinde konsolos, 1999-2000 yıllarında Batı Avrupa İdaresi’nde (Avrupa II) -müşavir, Türkiye-Yunanistan bölümü ve Kıbrıs masasında başkandı.
2001’de İsrail’in Büyükelçisi olarak Azerbaycan’a atandı. Ankara’ya Büyükelçi olarak atanmadan önce İsrail’in Londra temsilciliğinde büyükelçi yardımcısı olarak görev yapıyordu. 2009’dan itibaren İsrail Başbakanlığına bağlı Ulusal Güvenlik Konseyi Diplomatik Sekreterliği’nde Kıdemli Müdür görevindeydi. Na’eh, Ağustos 2013’ten beri Londra İsrail Büyükelçiliği’nde Misyon Başkan Yardımcılığı görevindeyken, ekonomi, politika, basın ve kamuoyu diplomasisini kapsayan tecrübesiyle Eitan Na’eh düzenli olarak çeşitli inançları, siyasi düşünceleri ve İngiltere genelindeki çıkar gruplarıyla ilgileniyordu. İngilizce, Arapça, Türkçe dillerini biliyor. (Bkz. http://embassies.gov.il/london/AboutTheEmbassy/Pages/Deputy-Ambassador.aspx )
İsrail’in Ankara’ya yeni atanan büyükelçisi Netanyahu’ya yakın bir isim. İsrail basınında yeni büyükelçi tercihinden dolayı, Netanyahu’nun Türkiye ilişkilerine verdiği önemi gösterdiği yorumları yapılıyor. Eitan Na’eh, Türkiye’nin bölgedeki kadim rolünü, önceliklerini ve kırmızı çizgilerini çok iyi bilen bir isim. İngiltere’nin Ortadoğu’ya dönmek istediği bir süreçte, İngiltere’nin bölgeye yönelik plan ve projelerine aşina olduğu kesin. ABD’nin mevcut Ankara büyükelçisi John Bass gibi, Kafkasya bölgesine yabancı değil. Eitan Na’eh Azerbaycan, John Bass’ta Türkiye’ye atanmadan önce Gürcistan’da büyükelçiydi. Her iki büyükelçi de Rusya Federasyonu’nun Avrasyacı jeopolitik stratejisini yakından takip ettiklerinden, bu coğrafyada ABD’nin en büyük ve güçlü rakibi Rusya’nın, Türkiye üzerindeki nüfuzunu dengelemeye yönelik diplomatik faaliyetlerde bulunmak için gönderildi.
NOT: İsrail’in Türkiye Büyükelçisi Eitan Na’eh’in, İsrail Londra Büyükelçilik sayfasındaki diplomatik biyografisine ulaşmamı sağlayan sevgili dost Emre Tekin’e teşekkür ediyorum.
Ömür Çelikdönmez
Twitter: @oc32oc39
omurcelikdonmez@hotmail.com
