17 Mart 2015’te İran’ın Fooled Khozestan takımı ile Suudi Arabistan’ın El-Hilal takımları arasında oynanan futbol maçı sonrası Araplar, milliyetçi sloganlar atarak rejim karşıtı eylemleri başlattı. Amaçları İran’ın Ahvaz’dan çekilmesiydi. Gösteriler silahlı çatışmaya dönüştü. Ahvaz’daki örgütlü eylemlerin geçmişi, İran’ın güneydoğusunda Sistan ve Belucistan merkezli Sünni İslamcı Cundullah örgütünün eski lideri olan Beluç Abdülmelik Rigi’ye kadar uzanıyor. Rigi, 20 Haziran 2010’da Evin Cezaevi’nde asılarak idam edilmişti. 2002’de faaliyete geçen Cundullah örgütü, İran’da Sünni azınlığa yapılan siyasi ve dini baskılara dikkat çekmek için kurulmuştu. Cundullah içinde hatırı sayılır Ahvazlı Arap ta bulunuyor. İran’da yaşayan Belucilerin lideri Abdulmelik Rigi ve Hareket El Ahvaz’ın Başkanı Ahmed Mula, rejim tarafından infaz edilmişti.
İran’da Huzistan Eyaleti’nin yönetim merkezi Ahvaz. Şehir, bağlı olduğu eyaletin orta kısmında, Karun Nehri’nin kıyısında kurulu. Ahvaz, Basra Körfezi’ne demiryoluyla bağlı ve Bender Şahpur petrol alanları yakınında önemli petrol üretim merkezlerinden. Kentte, günlük 250 bin varil petrol üretimi gerçekleştirilir. Bölgenin tarihi ismi (Şahlık rejimine kadar) Ahvaz olup, bugün Huzistan adıyla bir birim oluşturulmuş, ancak Ahvaz bölgesine ait topraklar Farisi nüfusuyla meskun diğer eyaletlere katılmıştır. Ahvaz Arapları Şahlık rejimine karşı sürekli ayaklanmış, bundan dolayı nüfusu önemli ölçüde kırılmış, halk yoksul ve eğitimsiz bırakılmıştır. 2006’da Ahvaz’daki Arap nüfusunun 12.5 milyon civarında olduğu belirtilmektedir. Humeyni devriminin en önemli ayaklarından biri Ahvaz Arapları olduğu halde devrimden sonra Şahlık rejiminden daha sert uygulamalara maruz bırakıldılar. Ahvaz halkı tarihi, kültürel ve ekonomik haklarını yeniden elde etmek, korumak ve geliştirmek üzere başta siyasi alan olmak üzere eğitim, kültür, medya ve uluslararası politik arenada örgütlenmelere gitmiş, halen mücadelesini devam ettirmektedir.
Geçtiğimiz yıl, elektrik ve su kesintileri nedeniyle başlayan protestolar, faili meçhul cinayetlerle iyice alevlenmişti. Ahvaz Kurtuluş Ordusu İstihbarat Başkanı ve Abdulmelik Rigi ile Hareket El Ahvaz’ın Başkanı Ahmed Mula’nın yakın çalışma arkadaşlarından Selahaddin Ahvazi’nin Devrim Muhafızları tarafından öldürülmesiyle, tavan yapan gösterilerde zaman zaman çatışmalar da yaşanmıştı. Çatışmaların yaşanmasından sonra hükümet bölgeye özel kuvvetleri göndermişti. Protestoların sürdüğü Ahvaz’da, işçiler de greve gitmiş, bölgede hayat durma noktasına gelmişti.
Ahvaz halkı yeniden sokaklara döküldü.
Ahvaz insan hakları grubuna göre, henüz herhangi bir yaralanma olayı gerçekleşmedi, ancak sosyal medyadaki videolar, İran kuvvetleri, havadan ateş ederek genç protestocuları Ahvaz şehir merkezinden korkutarak çıkarmak istiyor. Eylemciler tarafından paylaşılan görüntüler, İran kuvvetlerin birkaç protestocuyu tutukladığını ve rastgele ateş ettiklerini gösteriyor.
Olayların büyüme potansiyelini göz önünde bulunduran İran makamlarının protestoları sınırlamak için sosyal medya platformu Telegramı engelledikleri bildirildi. İran Meclisi Ulusal Güvenlik ve Dış Politika Komisyonu Başkanı Alaaddin Burucerdi, ülkedeki en popüler mobil mesajlaşma uygulaması Telegram’ın yerine “milli güvenlik” gerekçesiyle “Sorush” adlı yerli bir uygulamanın kullanılacağını kaydetti. Geçen yıl 28 Aralık’ta Meşhed kentinde bir grup göstericinin, ülkedeki hayat pahalılığı, işsizlik, yolsuzluk gibi sorunları protesto etmesiyle başlayan gösteriler, kısa sürede ülke çapında rejim karşıtı gösterilere dönüşmüştü. Göstericiler eylemlerini Telegram başta olmak üzere mobil uygulamalar üzerinden organize etmişti. Telegram’ın 80 milyon nüfusa sahip ülkede yaklaşık 40 milyon kişi tarafından kullanıldığı belirtiliyor.
Eylemciler, hükümetin Ahvaz Araplarına karşı ayrımcı bir gündem oluşturduğunu ve şehrin demografik yapısını değiştirme ve Arap kimliğini görmezden gelme planını sürdürdüğünü ifade ediyor. Ahvaz coğrafyası, kültürü, dili ve tarihi açısından tamamen Arap olduğu söylenen şehir, “Ben Arap’ım” etiketiyle sosyal medyada protesto çağrısında bulunuyorlar.
Protestocular, Ali Hamaney’in doğrudan denetiminde olan İran Radyo ve Televizyon Kurumu’nu eleştiriyor ve Ahvaz’daki Arap halkına yönelik resmi bir özür talep ediyor. Ahvaz bölgesindeki kargaşanın Irak’a sıçrayarak buradan Basra körfezini oradan bu ateşin Necef’e, Kerbela’ya, oradan da Şam’a kadar yayılma potansiyeli mevcut.
İran’ın halk gösterilerini önlemek için aldığı tedbirler telegramın kullanım dışı bırakılmasıyla sınırlı değil.2009 Cumhurbaşkanlığı seçimleri sonrası başlayan reformist protesto gösterilerinden sorumlu tutulan ve 2011’de “Arap Baharı’na destek” gösterisinin ardından süresiz ev hapsinde alıkonulan “Yeşil Hareket” liderleri Mir Hüseyin Musevi, Zehra Rahneverd ve Mehdi Kerrubi’nin on gü içinde ev hapislerinin kaldırılacağı açıklandı.
Ahvazla ilgisi nedir bilemiyorum ama Türk Silahlı Kuvvetleri’nin Sincar’da bulunan terör örgütü PKK’ya yönelik olası operasyonu öncesi Mukdeda Es Sadr’ın grubu Saraya Es Selam birlikleri Kerkuk Bağdat karayolunun güvenliğini sağlamak için bölgeye intikal ettirilmiş.
Ömür Çelikdönmez
Twitter:@oc32oc39
