KAFKASSAM – Kafkasya Stratejik Araştırmalar Merkezi

  1. Anasayfa
  2. »
  3. Ermenistan
  4. »
  5. ERMENİSTAN’IN ULUSAL KAHRAMANI OLAN BİR NAZİ

ERMENİSTAN’IN ULUSAL KAHRAMANI OLAN BİR NAZİ

Hasan Oktay Hasan Oktay - - 10 dk okuma süresi
363 0

ERMENİSTAN’IN ULUSAL KAHRAMANI OLAN BİR NAZİ
ermeniheykel

28 Mayıs’ta Ermenistan’ın başkenti Erivan’da, en üst düzeyde katılımla Garegin Njdeh’in bir heykelinin açılışı yapılmıştır.[1] Heykelin açılışına Ermenistan Cumhurbaşkanı, Başbakanı, Ulusal Meclis Başkanı ve Yardımcıları, Erivan Belediye Başkanı, milletvekilleri ve çeşitli hükümet yetkilileri katılmıştır.

Njdeh, Ermenistan’da bir devlet adamı, askeri ve siyasi kişilik olarak görülmekte[2] ve bir ulusal kahraman olarak anılmaktadır.[3] Kendisi aynı zamanda şu anda Ermenistan’da iktidarda olan Cumhuriyetçi Parti’nin ilkelerini dayandırdığı kişidir.[4] Ermenistan’da bu şekilde hatırlanıyor olmasına rağmen; gerçek Njdeh tarih kayıtlarında ırkçı ve faşist ideolojileri benimsemiş ve İkinci Dünya Savaşı sırasında sempati duyduğu Nazilerin saflarında savaşmış bir Ermeni olarak tanınmaktadır[5] (Nazi Partisi daha İkinci Dünya Savaşı başlamadan altı yıl önce, yani 1933’te Ermeniler’i “üstün Aryan ırkının” bir parçası olarak sınıflandırmıştı).[6] Njdeh, Kafkasya’da Azerilere karşı katliam yapmış ve Nazilerin kurduğu Ermeni Lejyonu’nun liderliğini yapmıştı.[7] Böyle bir katliamcı ve Nazi savaş suçlusunun heykelinin açılışına yukarıda bahsedilen yetkililerin katılmış olması düşündürücü olması gereken bir gelişmedir. Njdeh bu şekilde Ermenistan tarafından resmi bir şekilde anılmakta ve yüceltilmektedir. Njdeh’in Ermenistan ve Ermenilerin hafızasına nakşedilmesinin tek örneği bir heykelle de sınırlı değildir: Erivan’da Njdeh’in adına taşıyan bir metro durağı, bir meydan ve bir de anıt bulunmaktadır.

Burada not düşülmesi gereken bir konu, nefret dolu ve aşırı fikirlere sahip bir kişinin Ermenistan’da bu şekilde anılmasının ve yüceltilmesinin münferit bir vaka olmayışıdır. Örneğin bir başka katliamcı ve Nazi sempatizanı (ve Nazi üniforması giymiş) Drastamat “Dro” Kanayan da aynı şekilde anılmakta ve yüceltilmektedir. Bir başka örnek ise, Türk diplomatlarını katletmiş olan ASALA terör örgütüne Ermenistan’da adeta ulusal kahraman muamelesi yapılmasıdır.[8] ASALA adına Erivan’daki bir askeri mezarlıkta anıt bulunmaktadır. Vanadzor şehrinde ise ASALA için dikilen bir anıtın açılış törenine Ermeni Apostolik Kilisesi papazları katılmış ve bu tören Kilise’nin kurduğu televizyon kanalı tarafından yayınlanmıştır. Örgütün en önde gelen isimlerinden olan Monte Melkonyan, Erivan’daki askeri mezarlıkta gömülüdür ve adına bu şehirde bir büst bulunmaktadır. Tüm bu örnekler, Ermenistan’da nefret dolu ve aşırı fikirlere sahip insanlara yönelik sempatinin ne boyutlarda olduğunu gözler önüne sermektedir.

Njdeh’in bu şekilde anılması ve yüceltilmesi Rusya’da anlaşılabilir bir rahatsızlık yaratmıştır. Njdeh, Nazilerin Ermeni Lejyonu’nun lideri olarak İkinci Dünya Savaşı sırasında Sovyetler Birliği’nin kuvvetlerine karşı savaşmış ve Sovyet vatandaşlarını katletmiştir. Bu konuyu Rusya’da gündeme taşıyan Vestnik Kavkaza haber sitesi olmuştur. Vestnik Kavkaza’nın mülakat yaptığı çeşitli kurum başkanları, Ermenistan’da üst düzey katılımla Njdeh’in heykelinin açılışının yapılmış olmasını Rusya’ya yapılan bir saygısızlık ve saldırı olarak nitelendirmiş ve Ermenistan’ın tarih anlayışının bazı hassas konularda Rusya’nın tarih anlayışıyla ne kadar uyumsuz olduğuna dikkat çekmiştir.[9]

Ancak Vestnik Kavkaza’nın ifade etmiş olduğu gibi, Njdeh’in heykelinin dikilmesi haberi Rus medyasında yankı yaratmamıştır.[10] Örneğin Rusya’nın çıkarlarının aleyhine olabilecek her türlü gelişmeyi yakın takibe alan ve Rusya’nın resmi görüşlerini dünyaya yayan haber kanalı RT ve haber ajansı Sputnik, bu haberden hiçbir şekilde bahsetmemiştir. Rus Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Maria Zakharova ise, Njdeh heykelinin açılmasından iki hafta sonra bir soruya verdiği cevapta, Rusya’nın Nazizm’in her türlü şeklinin canlandırılması ve yüceltilmesine karşı olduğunu ve Rusya’nın heykelin neden dikildiğine bir anlam veremediğini ifade etmiştir.[11] Anlaşılacağı üzere Rus hükümeti de bu gelişmeye ciddi bir tepki göstermemiştir. Ermenistan’ın iktidar partisi ise, Rusya’nın bu zayıf tepkisine bile karşı çıkmıştır: Parti sözcüsü Eduard Sharmazanov, Njdeh’in “Ermenistan en büyük ulusal kahramanlarından bir tanesi” olduğunu ifade etmiştir.[12]

Heykel meselesindeki en güncel gelişme, Vestnik Kavkaza’nın ısrarla bu meseleyi gündeme taşıması sonucunda bir Rus milletvekilinin, Rus Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’a hitaben, Ermenistan’a bu konuda diplomatik baskı yapılmasını talep eden bir soru önergesi hazırlamış olmasıdır.[13]

Njdeh’in heykelinin dikilmesinin yarattığı rahatsızlığa rağmen, Rusya’nın bu konuda Ermenistan’a ölçülü davranmasının ardında kuşkusuz iki ülkenin hâlihazırda müttefik olması yatmaktadır. Ermenistan, Rusya’nın Kafkasya’da nüfuzunu yaymak için kullandığı bir üs niteliğindedir. Rusya, duyduğu hoşnutsuzluğa rağmen, sert bir çıkış yaparak Ermenistan gibi kritik bir müttefikini kendisinden uzaklaştırmak istememektedir. Esasen Dağlık Karabağ’da Azerbaycan ile Ermenistan arasında gerçekleşen 4 Gün Savaşı’ndan sonra, Ermenistan’da Rusya’ya karşı ciddi bir tepki oluşmuştur.[14] Ermenistan kamuoyu, Rusya’nın bu savaşta Ermenistan’a yeteri kadar destek vermediğini, hatta Azerbaycan’a sattığı silahlar sebebiyle Ermenistan’ı dezavantajlı konuma düşürdüğünü düşünmektedir. Kafkasya uzmanları, Njdeh’in heykelinin üst düzey katılımla açılışının yapılmasını, Ermenistan’ın Rusya’ya verdiği bir mesaj olarak yorumlamaktadır. Ermenistan kamuoyunun Rusya’ya bu denli tepkili olduğu bir dönemde, Rusya’nın Ermenistan’a karşı Njdeh heykeliyle ilgili yumuşak tepki vermesi anlaşılabilir bir tutumdur. Ancak bu yumuşak tepkiye rağmen, uzmanlar, heykel meselesinin Rusya’yı Ermenistan’a olan yaklaşımını gözden geçirmeye ittiğini ifade etmektedir.

Ermenistan, en yakın müttefiki olan Rusya’ya duyduğu tepkiyi son derece rencide edici bir şekilde ortaya koymuştur. En yakın müttefikine bile bu şekilde davranabilen Ermenistan’ın, tarihsel düşmanı olarak gördüğü ülkelere karşı nasıl bir tutum sergileyebileceği ise üzerinde ciddi bir şekilde düşünülmesi gereken bir konudur.

MEHMET OĞUZHAN TULUN
****************************************************************

[1] “Monument Eternalizing Garegin Nzhdeh’s Memory Opened in Yerevan”, National Assembly of the Republic of Armenia [Ermenistan Cumhuriyeti Ulusal Mecisi], 28.05.2016, http://www.parliament.am/news.php?cat_id=2&NewsID=8475&year=2016&month=05&day=28&lang=eng

[2] “Monument Eternalizing Garegin Nzhdeh’s Memory Opened in Yerevan”.

[3] Maxime Gauin, “Hrant Dink Vakfı Nasıl Bir ‘Uzlaşma’yı Destekliyor?”, AVİM, http://avim.org.tr/tr/Analiz/HRANT-DINK-VAKFI-NASIL-BIR-UZLASMA-YI-DESTEKLIYOR-MAXIME-GAUIN

[4] Gauin, “Hrant Dink Vakfı Nasıl Bir ‘Uzlaşma’yı Destekliyor?” Ayrıca bakınız: “President of Armenia participates in Republic Day festivities, hands highest state decorations posthumously to modern day heroes”, Arka News Agency, http://arka.am/en/news/politics/president_of_armenia_participates_in_republic_day_festivities_hands_highest_state_decorations_posthu/

[5] Gauin, “Hrant Dink Vakfı Nasıl Bir ‘Uzlaşma’yı Destekliyor?”

[6] Dr. Pat Walsh, “Were The Armenians ‘Über-Jews’?”, AVİM Blog, http://avim.org.tr/Blog/WERE-THE-ARMENIANS-UBER-JEWS

[7] “Are Russia’s allies allowed to make heroes of Nazis?”, Vestnik Kavkaza, http://vestnikkavkaza.net/analysis/Are-Russia-s-allies-allowed-to-make-heroes-of-Nazis.html ; Maxime Gauin, “Türk-Ermeni İhtilafi: Kimin Saklayacak Bir Şeyleri Var?”, AVİM, http://avim.org.tr/tr/Yorum/TURK-ERMENI-IHTILAFI-KIMIN-SAKLAYACAK-BIR-SEYLERI-VAR

[8] Mehmet Oğuzhan Tulun, “Ermenistan’da Terörist Sempatizanliği”, AVİM, http://avim.org.tr/tr/Yorum/ERMENISTAN-DA-TERORIST-SEMPATIZANLIGI

[9] “Mikhail Remizov: “Armenia distances greatly from Russia in the field of the historical memory policy’’”, Vestnik Kavkaza, http://vestnikkavkaza.net/interviews/Mikhail-Remizov-Armenia-distances-greatly-from-Russia-in-the-field-of-the-historical-memory-policy%E2%80%99%E2%80%99.html ; “Monument to Nazi Collaborator in Yerevan is Armenian demarche against Russia”, Vestnik Kavkaza, http://vestnikkavkaza.net/news/Monument-to-Garegin-Nzhdeh-is-Armenian-demarche-against-Russia.html

[10] “Are Russia’s allies allowed to make heroes of Nazis?”, Vestnik Kavkaza.

[11] “Russian Foreign Ministry assesses the installation of a monument to a war criminal in Yerevan”, Vestnik Kavkaza, http://vestnikkavkaza.net/articles/Russian-Foreign-Ministry-assesses-the-installation-of-a-monument-to-a-war-criminal-in-Yerevan.html

[12] “Russia Unhappy With Armenian Statue”, RFE/RL, Armenia Report – 06/10/2016.

[13] “Monument to Armenian Hitler”, Vestnik Kavkaza, http://vestnikkavkaza.net/articles/Monument-to-Armenian-Hitler.html

[14] Marianna Grigoryan, “Armenians Push Away from Russia’s Embrace”, LobeLog.com, https://lobelog.com/armenians-push-away-from-russias-embrace/

İlgili Yazılar

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir