Türkiye için Balkanlar, coğrafi, siyasi ve ekonomik açıdan olduğu kadar, tarihi, kültürel ve insani bağlar bakımından da önceliğe sahip. Hatta Osmanlı hanedanı Sırplarla akraba bile. Sırp Kralı Lazar’ın oğulları Prens Stefan ve Prens Vuk, kız kardeşleri Prenses Olivera Destina ile Yıldırım Bayezid’i evlenmeye ikna etmişlerdi. Sırp prensleri Osmanlı ile ilişkilerini güçlendirmek be akrabalık kurmak için kardeşlerini Yıldırım Bayezid ile evlendirir böylece Osmanlı ile akrabalık kurup toprak kazanmayı amaçlamışlardı. Yıldırım’ın Timurla savaşında 20 bin Sırp askeri Osmanlı ordusu safında yer almıştı. Türkiye; İkinci Dünya Savaşında Alman ordusuna direnen Sırp Çetniklere yardım etmişti. ‘çete’ kelimesinden türeyen ‘Çetnik’ hareketi, tüm Sırpları tek çatı altında toplayarak Büyük Sırbistan’ı hedefliyordu. İkinci Dünya Savaşı’nda işgalci Mihver kuvvetlerine ve onların Hırvat işbirlikçilerine karşı direnen Çetnikler, Yugoslavya’nın eski devlet başkanı Josip Broz Tito’ya bağlı komünist gerilla hareketi Partizanlarla da savaştı. Türkiye Sırbistan’ı kaybetmek istemiyor. İlişkilerini sıcak tutmaya çalışıyor. Türkiye’nin inisiyatifi ile gerçekleştirilen Türkiye-Hırvatistan-Bosna-Hersek ve Türkiye-Sırbistan-Bosna-Hersek üçlü danışma mekanizmaları bu amaçla oluşturuldu denilebilir. Bölgede kısa sürede kayda değer güven artırıcı önlem olarak kabul gören bu işbirliği mekanizmaları ile Bosna-Hersek’in nefes alması, barış, istikrar ve refah ortamının gelişmesi sağlanıyor. Türkiye Sırbistan’ı bölgenin istikrarı açısından önemli gördüğünden 14 Aralık 2015’te AB’yle tam üyelik müzakerelerine başlayan Sırbistan’ın AB’yle bütünleşmesini destekliyor. Bu nedenle Sırbistan’daki gelişmeler Türk diplomatların merceği altında.
Nisan 2017’de Oyların yüzde 55’ini alan Sırbistan Başbakanı Aleksandar Vučić, cumhurbaşkanlığı seçiminden zaferle çıktı. Aleksandar Vučić seçim sonrası konuşmasında AB’ye yakınlaşmayı sürdüreceğini, Rusya ve Çin’le iyi ilişkiler kuracağı vaadinde bulundu. Bazı yorumcular Sırbistan’ın bu çelişkili rolü üzerinde kafa yorarken, diğerleri ülkedeki demokrasi için endişe ediyor. Sırbistan’ın başkenti Belgrad’da, çoğunluğunu gençlerin oluşturduğu binlerce kişi cumhurbaşkanlığı seçimini Sırp İlerleme Partisi (SNS) Genel Başkanı ve Başbakan Aleksandar Vucic’in kazanmasını protesto etmişti. (Bkz. http://www.yenibalkan.com/dunya/vucicin-secim-zaferi-sirbistanda-protesto-edildi-h9359.html ) Avrupa’da cinsel tercihler politik ve bürokratik kurumlarda yükselmeye engel değil. Örneğin 1993 yılına kadar eşcinselliğin suç kabul edildiği İrlanda’da Leo Varadkar’ın, ülkenin ilk açık eşcinsel ve en genç başbakanı olması gibi. Hint bir göçmen doktor ile İrlandalı bir hemşirenin oğlu olan 38 yaşındaki Leo Varadkar, eski Başbakan Enda Kenny’nin istifası üzerine boşalan başbakanlık koltuğuna oturmuştu. Çoğunluğun Katolik olduğu İrlanda bir zamanlar Avrupa’nın en muhafazakâr ülkelerinden biri olarak görülüyordu. İrlanda, 2015 yılında yapılan referandumla eşcinsel evliliğine halkoylamasıyla yeşil ışık yakan ilk ülke oldu. Varadkar da referandumdan bir süre önce, eşcinsel olduğunu “Bu bir sır değil ama bilmeyenler olabilir” diyerek kamuoyuyla paylaşmıştı.
Şimdi benzer bir durum Sırbistan’da yaşanıyor. Halkın yüzde 80’i Ortodoks Hristiyan olan muhafazakâr Balkan ülkesi Sırbistan’da bir ilk yaşandı. Sırbistan Devlet Başkanı Aleksander Vuçiç, başbakanlık görevine Kamu Yönetiminden Sorumlu Bakan Ana Brnabiç’i atadı. Vuçiç’in başbakanlık görevine atadığı Ana Brnabiç, ülkenin ilk eşcinsel başbakanı. Ana Brnabiç cinsel tercihini gizlemiyor. Vuçiç Belgrad’da yaptığı basın toplantısında “Parlamentoya Başbakan olarak Ana Branabiç’i önermeye karar verdim” demişti. Vuçiç’ göre 41 yaşındaki yeni başbakan, pazarlama ve yatırım uzmanı aynı zamanda, kişisel ve mesleki açıdan bu görevin gerektirdiği tüm nitelikleri taşıyor. Hiçbir siyasi partiye üye olmayan bağımsız politikacı Brnabiç’in iki hafta içinde görevi devralması bekleniyor. Nisan ayında Devlet Başkanı seçilen Vuçiç’in halâ Genel Başkanı olduğu Sırp İlerleme Partisi (SNS) müttefikleri ile birlikte parlamentoda çoğunluğa sahip olduğu için Brnabiç’in başbakanlığının parlamentoda onaylanmasına kesin gözü ile bakılıyor. Temsili bir görevi yürüten Devlet Başkanı Vuçiç’in böylece hükümet üzerindeki nüfuzunu devam ettirmeyi amaçladığı belirtiliyor. Vuçiç’in Brnabiç’i başbakan olarak ataması, AB’ye olumlu bir mesaj görülebilir. AB üyeliğine aday Sırbistan’ın Avrupa yanlısı başbakan Brnabiç ile reform politikalarını sürdürmesi öngörülüyor.
Sırbistan’ın ilk eşcinsel başbakanı Ana Brnabiç 28 Eylül 1975 Belgrad’da doğumlu. Brnabiç ABD’nin Michigan eyalatindeki Northwood ve İngiltere’deki Hull Üniversitelerinde ekonomi eğitimi aldı ve birçok AB projesinin yanı sıra ABD firmalarında da çalıştı. Cambridge Üniversitesi’nde yüksek lisans çalışmaları için burs sağlayan Peksa organizasyonunun yönetim kurulu üyesi. Brnabiç İngilizcenin yanı sıra akıcı bir biçimde Rusça da konuşuyor. Genç Başbakan ağustos ayında o dönem başbakan olan Vuçiç tarafından Kamu Yönetiminden Sorumlu Bakan olarak atanmış ve eşcinselliğini gizlemeyen ilk hükümet temsilcisi olmuştu. Politika ve toplumun erkek egemen olduğu Sırbistan’da lezbiyen olduğunu daha önce kamuoyu ile paylaşan Brnabiç Deutsche Welle’ye verdiği demeçte “Vuçiç’e, cinsel tercihimi ne öne çıkarmak ne de gizlemek istediğimi söyledim, o da kabul etti” diye konuşmuştu. Bakan olarak atanmasının Sırp toplumu için büyük bir ilerleme olduğunu kaydeden Brnabiç “Birisinin sadece azınlığa ait olduğu için bir göreve getirilmesine kesinlikle karşıyım. Ama eğer o kişi gerekli beceri ve nitelikleri taşıyorsa, tercihleri, kökleri veya görüşleri nedeni ile de kesinlikle ayrımcılığa uğramamalıdır” diye konuşmuştu. Halkın neredeyse yüzde 80’ini Ortadoks Hristiyan olan ve Kilisenin toplumda büyük bir ağırlığı bulunan muhafazakâr Balkan ülkesinde eşcinsellik hala büyük bir tabu olarak görülüyor. Sırpların işi zor!
Ömür Çelikdönmez
Twitter:@oc32oc39
omurcelikdonmez@hotmail.com
