KAFKASSAM – Kafkasya Stratejik Araştırmalar Merkezi

  1. Anasayfa
  2. »
  3. Rusya
  4. »
  5. Ankara-Moskova Hattında Adım Adım Normalleşmeye

Ankara-Moskova Hattında Adım Adım Normalleşmeye

Hasan Oktay Hasan Oktay - - 8 dk okuma süresi
334 0

Ankara-Moskova Hattında Adım Adım Normalleşmeye
habibeözdal
Rusya ile ilişkilerin normalleştirilmesi adına son derece hızlı bir süreç yaşanıyor. 12 Haziran’da Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ve Başbakan Binali Yıldırım’ın Rus mevkidaşlarına gönderdikleri Milli Gün tebrik mektupları ile başlayan mektup diplomasisi, 27 Haziran itibarıyla başka bir aşamaya geçti. Doğrudan Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın imzasını taşıyan ve Rusya’ya gönderilen mektup ile ikili ilişkilerin normalleştirilmesi adına son derece önemli bir adım atıldı.

Mektup Diplomasisi: Özür mü Değil mi?

Kremlin’e ait internet sitesinde yayınlanan mektuba bakıldığında Türkiye’nin “hayatını kaybeden Rus pilotun ailesine başsağlığına” ek olarak “aileden özür dilendiği” görülüyor. Uçak düşürülmesi konusunda ise Türkiye 24 Kasım’da gerçekleşen olayın hemen ertesinde kullandığı ifadeyi yineleyerek hadiseyi “üzüntü verici” olarak nitelendiriyor.[1] Mektupta ayrıca Türkiye-Rusya ilişkilerine verilen önem vurgulanırken, ilişkilerin eskiden olduğu gibi dostane bir şekilde yürütülmesi çağrısında bulunuluyor.

Rus basınına bakıldığında mektubun “Türkiye özür diledi” şeklinde yorumlandığını söylemek mümkün. İçeriğe dair olarak mektupta “özür” ifadesinin yer aldığı görülüyor. Ancak bu ifade hayatını kaybeden pilotun ailesine başsağlığı mesajının hemen ardında yer alıyor.

Gelinen aşamada Rusya’nın bu mektubu ve kullanılan ifadeleri ne şekilde değerlendireceği son derece önemli. Rusya’dan gelen açıklamalara bakılırsa, gönderilen mektubun Kremlin’de karşılık bulacağı anlaşılıyor. Zira 24 Kasım’dan bu yana Ankara’nın krizi aşmaya yönelik tüm girişimleri, Rusya tarafından “özür, tazminat, ve sorumluların yargılanması” şeklindeki üç temel talep ile karşılanmıştı. 27 Haziran’da Türkiye’nin gönderdiği mektupta yer alan ifadelerle söz konusu bu taleplere yanıt verildiğini söylemek mümkün. Türkçeye “kusura bakmasınlar” şeklinde tercüme edilen “özür” (izvinite) ifadesine ek olarak gerek mektupta gerek 27 Haziran’da Başbakan Yıldırım’ın yaptığı açıklamalarda krizin aşılabilmesi adına “tazminat ödemesi” de yapılabileceği belirtildi. Üçüncü ve son talep olan “pilotun hayatını kaybetmesinde sorumluluğu olanların yargılanması” konusuna da mektupta değinildi; mektupta sorumluların cezalandırılmasına ilişkin hukuki sürecin devam ettiği belirtildi.

27 Haziran’da açıklanan ve Türkiye’nin Rusya’ya gönderdiği mektupta yer alan ifadelerde diplomasi dilinin etkin bir şekilde kullanılması, her iki lidere de manevra alanı bırakıyor. Türkiye pilotun ailesinden özür dilerken, Rusya açısından ise gerek siyasetçiler gerekse de kamuoyu tarafından beklenen “özür” bu haliyle kabul edilebilir. 27 Haziran akşamı Rus televizyon kanallarında mektupta yer alan ifadelerin ekranın üst kısmında uzun süre yer almış olması, Rus kamuoyuna Moskova’nın temel taleplerin Ankara tarafından karşılandığını göstermeyi amaçlıyordu.

Neden Şimdi?

2000’lerin ortasından Kasım 2015’e dek geliştirilen yoğun ekonomik ilişkilerin uçak krizinin ardından ciddi bir kesintiye uğraması her iki taraf için de kayıpları beraberinde getirdi. Türkiye açısından bakıldığında krizin hemen ardından Rusya’nın Türkiye’ye yönelik başlattığı yaptırımların ve ilişkilerin sürdürülmesini zorlaştıran uygulamaların Türkiye’de turizm, tarım ve inşaat sektörü başta olmak üzere pek çok farklı alanda faaliyet gösteren şirketleri ve çalışanlarını son derece önemli bir şekilde etkilediği açıktır. Bu bakımdan, krizin aşılması ve ilişkilerin -kısa vadede hemen eski düzeyine getirilemese dahi- normalleşmeye başlaması kamuoyu nezdinde ciddi bir rahatlama getirecektir. Diğer taraftan iki ülke arasında askeri ve siyasi temasların başlatılması da, bölgesel krizlerin farklı coğrafyalarda devam ettiği realitesi düşünüldüğünde, Kasım 2015’te tamamen kesilen diyaloğun kurulması adına önemli olacaktır. Ancak bu diyalog başlangıç aşamasında karşılıklı heyetlerin gidiş-gelişinin ötesine geçmeyebilir.

Diğer taraftan Gazprom’un ikinci en büyük müşterisi olması bakımından önemli bir pazar ve enerjide geçiş ülkesi durumundaki Türkiye ile ilişkiler Rusya açısından hayati enerji projelerinin belirsiz geleceğini de etkileyecektir. Elbette bunun için yine güven bunalımının aşılmasını beklemek gerekiyor. Üstelik tüm bu gelişmeler Suriye’de devam eden krizin gölgesinde yaşanacak. Bu noktada Rusya’da Parlamento’nun üst kanadı olan Federasyon Konseyi’nin Uluslararası İlişkiler Komitesi Başkanı Kosaçev’in, “Türkiye’den özür dışında Suriye ve Irak’a yönelik politikalarını da değiştirmesini bekliyoruz” ifadesini özellikle not etmek gerekiyor.

İki ülke arasındaki ilişkilerin tamir edilmesi ve uçak krizinin etkilerinin mümkün olan en düşük düzeyde tutulması, bölgesel gelişmeler adına da son derece önemlidir. Karadeniz bölgesinde ve Kafkasya’da son dönemde yaşanan gelişmeler, Ankara-Moskova arasındaki diyaloğun önemini bir kez daha göstermişti. Türk hükümetinin başlattığı mektup diplomasisi, Türk-Rus ilişkileri adına uçak krizini aşmaya yönelik önemli bir gelişmeye kapı araladı. Pek tabii, önümüzdeki dönemde bu girişimin dış politika adımları ile desteklenmesi gerekiyor.

Türkiye’den Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın imzası ile gönderilen mektubun ardından önümüzdeki günlerde Rusya Devlet Başkanı Putin ile Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bir telefon görüşmesi yapacağı açıklandı. Bu görüşme, 24 Kasım’dan bu yana iki liderin ilk teması olacak. Türkiye-Rusya ilişkilerinde adım adım normalleşmeye doğru gidildiğini söylemek mümkün. İkili ilişkilerin uçak krizi sonrasındaki yeni dönemini belirleyen pek çok bölgesel ve küresel dinamik olacaktır. Ancak bu aşamaya geçebilmek için dahi öncelikle Putin-Erdoğan görüşmesinin gerçekleşmesi gerekiyor. Zira bu görüşme, söz konusu sürece ilişkin en önemli ipuçlarını da barındırıyor olacak.

Habibe Özdal/USAK
[1] “Владимиром Путиным получено послание Президента Турции Реджепа Тайипа Эрдогана”, Kremlin.ru, 27 Haziran 2016, http://kremlin.ru/events/president/news/52282

İlgili Yazılar

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir